نشانه های تشخیص یک انقلاب واقعی ؛ تحلیل بر انقلاب اسلامی سال 1357 مردم ایران

حسین کوچکیان فرد

 

به جای مقدمه

تحلیل انقلابات به لحاظ ماهوی چندان کارساده ای نیست و موانع بسیاری بر سر این راه وجود دارد . در بیان ماهیت انقلابات واقعی و نیز تعیین جایگاه انقلاب نیمه پایانی قرن بیستم یعنی انقلابی که با نام خدا و توجه به ابعاد تکاملی و معنوی انسان در کنار رفع نیازهای مادی و دنیوی بشر در ایران رخ داد و مورد نقد و ارزیابی بسیاری از موافقین و مخالفان در سطح بین المللی ، منطقه ای و داخلی واقع شده است سخن بسیار رفته است آنچه در اینجا می آید  مقایسه ای مفهومی از انقلاب و ساختار ماهوی آن در انطباق با انقلاب 57 می باشد .

تمییز یک انقلاب از شبه انقلاب

هر حرکت رهایی بخش و انقلابی از سه عنصر اساسی (1) ایدئولوژی (2) رهبری (3) پایگاه ، خواستگاه و اقشاری از مردم که پشتیبانی آن می باشند برخوردار است ، که در مورد انقلاب اسلامی مردم ایران ایدئولوژی اسلام ، رهبری واحد در مرجعیت امام خمینی و خواستگاه غیر طبقاتی با طیفی از تمامی مردم جامعه با هر سلیقه و طبقه تشکیل یافت .

به لحاظ ماهیت و ساختار برای تمییز یک انقلاب از شبه انقلاب همچون کودتا و یا تحمیل استعماری و توطئه در تغییر حاکمیت و رژیم سیاسی یک کشور ، می توان به دنبال نشانگانی در آن رخداد به عنوان پدیده ای اجتماعی پرداخت که براساس آن بتوان بر واقعی و صادق و یا کاذب و جعلی بودن آن حرکت قضاوت کرد .  با توجه به آنچه در نقد انقلابات برای تعیین سره از ناسره از سوی برخی از نظریه پردازان و تئورسین های سیاسی در سطح جهان آمده است  می توان به چند علامت و نشانه کلیدی اشاره کرد که به علت جمع همزمان آنها وتوأمان شان با هم در یک حرکت و جنبش می توان بر انقلاب به معنای واقعی و نه رفورم بودن آن تحول حکم داد :

1-    نفی و سرنگونی یک رژیم سیاسی و جایگزین کردن رژیم متفاوت به لحاظ نظام اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی با آنچه پیش از آن بوده است

2-    قرار گرفتن به عنوان سرفصل یک رشته تغییر اساسی در سبک زندگی بشر و یا مردمان پهنه ای گسترده از جهان بدون در نظر گرفتن مرزهای سیاسی ، اجتماعی  و فرهنگی ، مانند آنچه برای نمونه در انقلاب فرانسه طی قرن هجده ام میلادی اتفاق افتاد .

3-    تقلید نکردن از سایر انقلاب ها و مدل های رایج برای انجام اصلاحات و دگرگونی اجتماعی ، سیاسی در جهان به منظور دستیابی به اهداف و پس از پیروزی و موفقیت اداره جامعه تحت سرپرستی شان و اینکه خود منشاء  تقلید و الگوگیری از سوی سایر حرکت های رهایی بخش بعدی قرار گرفتن .

با توجه به نشانه های گفته شده در فوق به جرئت می توان تعدادی انگشت شمار از حرکت هایی که تحت عنوان انقلاب در جهان معاصر مطرح شده است را یافت که همزمان از این سه مفهوم برخوردار باشد تا بتوان آن را انقلاب تلقی کرد که بخش قابل توجهی از جهان پیرامون خود را تحت تأثیر قرار داده باشند . از این جمله می توان به مواردی اشاره کرد همچون : اصلاحات اوایل قرن هفده انگلیس ( 1640 و 1688 م) ،  انقلاب قرن هجده ام فرانسه (1789- 1799 م)  ، حرکت منجر به استقلال ایالات متحده امریکا (1765-1783) و انقلاب بلشویکی روسیه در اوایل قرن بیستم (1917 م) و پس از اینها شاید بی تردید تنها انقلاب مردم ایران در سال 1357 شمسی (1979 م) را می توان دارای چنین خصائصی یافته که علاوه بر خصایص انسانی و کیفی که کمتر در حرکت های قبلی مشاهده می شود از نظر ساختار کمی فوق با این انقلاب هم آورد می توانند باشند و این خود بخشی از واقعیات چنین حرکتی به رهبری امام خمینی (ره) می باشد .

از منظر اندیشه ای سه حرکت اول منجر به طرح ، بسط و حاکمیت ایدئولوژی لیبرالی در جهان شد و انقلاب چهارم ماهیتی سوسیالیستی داشت و اما انقلاب اسلامی ، حرکتی جهت  بازنمایی اسلام در تطبیق با نیازهای روز جامعه اسلامی و ایرانی می باشد . قابل توجه است که هریک از این انقلابات بسته ای از برنامه ای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی را به جهانیان ارائه داده اند که به تنهایی و یا ترکیبی از آنها مورد تقلید و اقتباس سایر حرکت های رهایی بخش در جهان معاصر قرار گرفته است . انقلاب اسلامی نیز از این امر مستثنی نمی باشد البته باید توجه داشت انقلاب ایران اسلامی از یک سو در حال زایش می باشد و هر روز به  شاکله نهایی نهایی نزدیکتر می شود که در چهل سالگی بلوغ آن در اوج خود قرار دارد ، از سوی دیگر برخلاف سایر حرکت های برشمرده که هماکنون در جوامعی است که در زمره کشورهای توسعه یافته قرار دارند ، این انقلاب در کشور ایران که به گونه ای در شمار جوامع در حال توسعه می باشد به وقوع پیوسته است ، لذا سختی ها و مصایب بیشتری را پیش رو داشته که باید از سر بگذراند .

جوامع انقلابی و بحران ها

باید توجه داشته جوامعی  سالم و رشد یابنده جوامعی نیستند که تنش و مشکلات در آن از ابعاد مختلف وجود ندارد بلکه جامعه ای است که از ظرفیت و توانایی لازم برای پیشگیری تبدیل مشکل به بحران و مهار آن با روش های مردم سالارانه برخوردار است از این رو تنش های کنترل نشده در جوامع کمتر توسعه یافته که به حرکت های برانداز و انقلاب  گونه مجدد منجر می شود در کشورهای مردم سالار که آحاد مردم  با توجه به ابزارهای موجود در حیات سیاسی و اجتماعی درآن به سطحی از حضور اجتماعی رسیده و به لحاظ رشد سیاسی و اجتماعی انسان هایی مطلعند به درجه ای از آگاهی اجتماعی رسیده اند که  بدانند ساختن مدینه فاضله و عاری از هرگونه مشکل در جهان واقع امکان پذیر نیست و در شناخت و جهان بینی آنان جامعه ای مطلوب است که مشکلات در آن مهار شده و جهت رفع آن از طریق ساز و کارهای مردمی همچون انتخابات و ورود اندیشه های جدید در حوزه قدرت به سمت ساماندهی و مهار تنش ها وجود دارد  و به سوی جلب رضایت خاطر افکارعمومی حرکت صورت می گیرد بر این اساس انقلاب اسلامی ایران را می توان با توجه به شاخص های مردم سالار آن در زمره چنین جوامعی قلمداد کرد زیرا جامعه ایرانی هر دو سال شاهد انجام یک انتخابات فراگیر ملی و هر چهار سال یک انتخابات فرگیر محلی بوده است که نشان از ظرفیت لازم برای مهارت تنش ها و پیشگیری از ایجاد بحران بویژه در مشروعیت  از طریق ورود بازیگرانی با اندیشه و راه حل های جدید در صحنه های سیاسی و اجتماعی بوده و خواهد بود .

سخن پایانی

باید توجه داشت حرکت های اجتماعی که انقلابات در زمره آنها قرار دارند ماهیت و ذاتی چند وجهی و چند منظوره دارند و از همین رو آثار خود را در تمامی ابعاد جامعه بروز می دهند . در نتیجه برای رشد همگون و متعادل می بایست به طور همزمان و یکنواخت تمامی  ابعاد جامعه بالنده  و توسعه یافته را در گیرند ، به این ترتیب انقلابات یک ساختار زنده و پویا هستند که در هر مجموعه دارای حیات جامعه اعم از سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و مانند اینها می توانند گسترش یافته و یا در برخورد با موانع محدود شوند به طوری که می توان گفت در اثر از دست دادن پایگاه مردمی در هر بعدی حتی به ضد خود تبدیل شوند ، لذا برای پیشگیری از بروز وضعیت نامطلوب بر طلایه داران هر انقلاب و نهضت مردمی فرض است که آرمان های آن جنبش را از تئوری و حرف به عمل درآورند و نیازهای هردم افزای جامعه را در تمامی ابعاد مشروع ، پاسخ گو باشند و گفتمان حقوق شهروندی یعنی مشروعیت حق در برابر تکلیف حکومت‌ را غلبه دهد . در غیر این صورت احتمال آن می رود جامعه به جای پیگیری منابع عمومی و جمعی به دنبال ارزش های فردی رفته و به این ترتیب سرمایه های اجتماعی خدشه دار شده و موجب فرسایش جامعه انقلابی شود ، پس شناخت نیازهای جدید و هدایت امکانات به سمت رفع آن از طریق کاهش فاصله برخورداری گروه های برگزیده و عامه مردم سرلوحه برنامه ها قرار گیرد ، همچنین آسیب‏شناسی انقلاب برای کاستن از فاصله جامعه انقلابی به لحاظ فن آوری با دنیای پیرامون و جهان توسعه یافته در یک ساختار منعطف و مشروع و باز کردن درب های مدیریت به روی جوانان و برساخت کردن اکوسیستم و جو نوآوری در کشور و زدودن جو نومیدی از جامعه با مطالعه روندهای آتی و آینده پژوهی می تواند منجر به زایش مستمر انقلاب شود .9

نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است

 مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان : [e-mail]