وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی روستایی
قسمت ششم کتاب:
راهبر شورای اسلامی روستایی
(تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات)
فصل چهارم : وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی روستایی
نگاهی دقیق به ماهیت، ساختار و وظایف قانونی شوراهای اسلامی روستایی نشان می دهد که شورای روستا، نهادی اجتماعی با وظایف و مأموریت های متنوع و متکثر در سطوح و ابعاد مختلف مدیریتی است. به طوری که در یک موقعیت، تصمیم ساز برای شوراهای فرادست به ویژه شوراهای اسلامی بخش و سایر دستگاه های اجرایی از طریق ارایه نظرات و پیشنهادها می باشد. در جایگاهی دیگر تصمیم گیرنده برای دسته ای از وظایف که بر طبق قانون به عهده شورای روستا می باشد، خواهد بود و در منظری دیگر مشورت دهنده به دستگاه های اجرایی هستند و در موقعیتی دیگر برنامه ریزی و در جایگاهی دیگر ناظر بر سازمان هایی همچون دهیاری است که وظایف حوزه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، رفاهی، بهداشتی، عمرانی، ورزشی، آموزشی و مانند اینها را شامل می شوند .
اختیارات و وظایف شوراها در حال حاضر، مأخوذ از لایحه قانونی " تشکیلات ، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1/3/1375و اصلاحات و الحاقات بعدی " می باشد، با توجه به خلاء وجود چندین ساله شوراها پس از انقلاب و درنتیجه سپرده شدن و یا انتقال بخشی از وظایف آن که ماهیت محلی دارد به دستگاه های اجرایی درون بدنه دولت، همچنین ایجاد وظایف جدید که از سوی دستگاه های اجرایی انجام و یا پیگیری می شود در حالی که می توان برعهده شوراهای روستایی قرار داد باعث شده است تا انتقال این وظایف به شوراها به مرور زمان و از طریق شناسایی وظایف محلی، احصاء و تهیه قوانین و مقررات لازم برای واگذاری آن به شوراها صورت بپذیرد تا خلاء و خلل اجرایی برای مردم و مشکلات عدیده برای شورا، همچون نداشتن آمادگی، نبود امکانات، نیروی انسانی و بودجه و اعتبارات نداشته باشد .
علی ایحال براساس قوانین و مقررات موضوعه فعلی، شوراهای اسلامی روستایی که در کنار سایر رده های شورا در نظام شورایی کشور که به صورت یک زنجیره مرتبط به هم در در سطح مناطق و واحدهای تقسیمات کشوری فعالیت می کنند از ارکان تصمیم گیری کشورند که همراه با سایر ارکان تصمیم گیری نظام جمهوری اسلامی ایران یعنی قوه قضاییه، قوه مقننه و قوه مجریه یه اداره و تمشیت امور کشور در هر یک از سطوح اجرایی خواهند پرداخت که وظایف این شوراها به ترتیب مراتب مذکور در ماده 68 قانون شوراها در روستا به شرح زیر می باشد . [1]
- جلب همکاری مردم در انجام هر چه بهتر امور جاری
- وضع مقررات محلی از طریق مصوبات شورا
- انجام پاره ای از امور اجرایی بنا به تکلیف قانون و یا پیشنهاد دستگاه های دولتی
- نظارت بر مسئولین اجرایی، دهیاری و طرح ها و پروژه های عمرانی تخصیص یافته برای روستا
- ارایه نظرها و پیشنهادها برای اجرای بهتر امور
- مشارکت و همکاری با دستگاه های اجرایی برای انجام هر چه مطلوب تر وظایف آنها .
جلب همکاری مردم در انجام هرچه بهتر امور اجرایی
یکی از وظایف اصلی شورای روستا اطلاع و ارتباط مستقیم و مستمر با فعالیت ها و برنامه هایی است که در حوزه روستای مربوط در زمینه های مختلف اعم از عمرانی، رفاهی، اجتماعی، فرهنگی و مانند آن از سوی دستگاه های اجرایی مانند ادارات دولتی و یا نهادهای عمومی غیر دولتی همچون دهیاری ها صورت می گیرد و سپس جلب همکاری مردم در انجام هرچه بهتر اینگونه امور اجرایی است. شورای روستایی با توجه به وظایف و اختیارات قانونی به منظور جلب همکاری مردم در انجام هرچه بهتر اموری که از سوی دستگاه های اجرایی و نهادهای عمومی غیر دولتی در دستور کار و یا درحال انجام است اقداماتی به شرح زیر را می توانند اجرا نمایند:
- تشکیل گردهمایی عمومی با شرکت اهالی روستا جهت ارایه گزارش کار و دریافت پیشنهادها و نیز پاسخ به سئولات اهالی و جلب مشارکت و خودیاری مردم برای پیشبرد امور روستا ، حداقل دو بار در سال با انجام مصوبه برای آن در شورا و پس از اعلام پانزده روز قبل از تشکیل جلسه برای اطلاع عموم (بند ج ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- تبیین و توجیه سیاست های دولت و تشویق و ترغیب روستاییان برای اجرای سیاست های مذکور. (بند د ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- ایجاد زمینه مناسب و جلب مشارکت عمومی در جهت اجرای فعالیت های تولیدی وزارتخانه ها و سازمان های دولتی. (بند ک ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- فراهم نمودن زمینه مشارکت و جلب همکاری مردم در جهت ایجاد و توسعه نهادهای مدنی ، کتابخانه و مراکز فرهنگی ، بهبود و ارتقای فرهنگی اقشار مختلف به ویژه جوانان و بانوان و برنامه ریزی در انجام خدمات اجتماعی ، اقتصادی ، عمرانی ، بهداشتی ، فرهنگی ، آموزشی ، سواد آموزی و سایر امور با موافقت و هماهنگی مراجع ذی ربط . (بند ل ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- ایجاد زمینه مناسب برای توسعه اشتغال و جلب مشارکت های عمومی در جهت گسترش فعالیت های تولیدی . (بند ن ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
وضع مقررات محلی از طریق مصوبات شورا
شورای روستا به مثابه نهاد محلی برای وضع مقررات در حیطه وظایف و اختیارات در حوزه روستا و مرجع تصویب برنامه ها و مقررات دهیاری و اقدامات دهیار در چارچوب قوانین و مقررات می باشد. همچون موارد زیر:
- تصویب بودجه، اصلاح، متمم و تفریغ بودجه دهیاری (ماده 42 آیین نامه اجرایی تشکیلات)
- همکاری در تصویب طرح هادی روستایی(بند س ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- تصویب نامگذاری معابر و اماکن عمومی روستا
- تصویب الصاق هر نوع نوشته و تبلیغات در سطح حوزه روستا
انجام پاره ای از امور اجرایی بنا به تکلیف قانون یا پیشنهاد دستگاه های دولتی
یکی دیگر از وظایف و اختیارات مصرح قانون برای شوراهای روستایی، انجام پاره ای از وظایف اجرایی از سوی این شوراها می باشد که موارد با توجه به مواد و بندهای قانونی به شرح زیر بیان می شود :
- کمک رسانی و امداد در مواقع بحرانی و اضطراری مانند جنگ و وقوع حوادث غیر مترقبه و نیز کمک به مستمندان و خانواده های بی سرپرست با استفاده از خودیاری های مردم و اهالی محل. (بند ز ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- تلاش برای رفع اختلافات افراد و محلات و حکمیت میان آنها . (بند ح ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- پیگیری شکایت های اهالی روستا از ادارات حوزه مربوط از طریق مقامات مسئول . (بند ط ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- انتخاب فردی ذی صلاح به سمت دهیار برای مدت چهار سال براساس آیین نامه مربوط و معرفی به بخشدار جهت صدور حکم . (بند م ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- مشارکت در تهیه طرح های هادی روستا و بهسازی بافت های فرسوده و ضوابط و مقررات ساخت و ساز . (بند س ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
نظارت بر مسئولین اجرایی ، دهیاری و طرح ها و پروژه های عمرانی تخصیصی روستا
از جمله اختیارات شورای اسلامی روستا می توان به وجه نظارتی آن اشاره کرد که بیشترین محل بروز و ظهور آن براساس قوانین و مقررات بر نظارت به فعالیت دهیار و دهیاری و نیز پروژه های عمرانی مربوط به حوزه روستا مربوط می باشد که در موارد زیر شکل می گیرد:
- نظارت برحسن اجرای تصویو های شورای اسلامی روستا . (بند الف ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- نظارت و پیگیری اجرای طرح ها و پروژه های عمرانی اختصاص یافته به روستا . (بند ه ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- نظارت برحسن اجرای مقررات مربوط به حفاظت و بهسازی محیط زیست روستا و بهره برداری از منابع طبیعی و جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ عمران ، مزارع ، باغ ها ، مراتع ، جنگل ها ، محدوده های زیست محیطی ، احیاء و لایروبی قنوات و نهرهای متروکه و ارایه طرح و پیشنهاد در این زمینه ها به شورای بخش . (بند ع ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- نظارت بر حفظ و نگهداری تدسیسات عمومی و عمرانی و اموال و دارایی های روستا . (بند ص ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
نظارت سایر نهادها و ارکان کشور بر عملکرد شورا
همانگونه که شورا حق نظارت بر مسئولین اجرایی، دهیاری و طرح ها و پروژه های عمرانی تخصیصی روستا را دارد به همین منوال نیز بر شورا انواع نظارت های عالیه به شرح زیر صورت می گیرد.
- نظارت درون شورایی: این نظارت از طریق ارائه مصوبات شورا به شورای بخش و نمایندگان مجلس در حوزه انتخابیه شورا صورت می گیرد. همچنین هر یک از اعضای شورا بر عملکرد سایرین نظارت لازم را دارد.
- نظارت اهالی: حوزه انتخابیه شورا اهالی حق نظارت و ارزیابی اقدامات و عملکرد آن را از طرق مختلف از جمله گزارش سالانه شورا به اهالی و اعلام عمومی مصوبات مهم شورا و نیز ارزیابی میزان موفقیت و انجام تعهدات شورا و تأثیر گذاری آن در اتنخبات های بعدد از طریق دادن رأی به اعضای موفق در دور قبل دارند.
- نظارت قوه مجریه: مسئولست اجرایی دستگاه های دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی از طریق دریافت مصوبات شورا و نیز اعتراض به مصوبات مغایر با قوانین و وظایف و اختیارات شورا دارند
- نظارت قضایی: این نظارت عمدتاً از طریق هیأت های رسیدگی به تخلفات و شکایات شوراهای اسلامی و نیز دادگاه های صالحه صورت می گیرد.
ارایه نظرها و پیشنهادها برای اجرای بهتر امور
با توجه به اینکه اعضای شورا در روستا زندگی می کنند از کلیه مشکلات اهالی و روستا همچنین توانایی های بالقوه روستا اطلاع دارند. لذا برای بهبود وضعیت زندگی و رفاه روستاییان و نیز بهبود معیشت انان دارای نظرات مفیدی هستند از همین رو مورد دیگر از وظایف شوراها ارایه پیشنهادهای اجرایی به مسئولین برای بهبود امور می باشد که قانون بدین شرح به آن پرداخته است :
- ارایه پیشنهاد برای رفع کمبودها ، نارسایی ها و نیازها به مقامات ذی ربط. (بند ب ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- نظارت برحسن اجرای مقررات مربوط به حفاظت و بهسازی محیط زیست روستا و بهره برداری از منابع طبیعی و جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ عمران ، مزارع ، باغ ها ، مراتع ، جنگل ها ، محدوده های زیست محیطی ، احیاء و لایروبی قنوات و نهرهای متروکه و ارایه طرح و پیشنهاد در این زمینه ها به شورای بخش. [2] (بند ع ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- بررسی برنامه های پیشنهادی ارگان های اجرایی در زمینه های اجتماعی ، اقتصادی ، عمرانی ، بهداشتی ، فرهنگی ، آموزشی و سایر امور رفاهی از نظر تطبیق با ضرورت های موجود در حوزه انتخابیه شورا و ارایه گزارش نارسایی ها به شورای مافوق و مراجع اجرایی ذی ریط. (بند ف ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
شناسایی خلاء های قانونی و پیشنهاد جهت رفع نارسایی ها
شورای روستایی با مشاهده مسایل و مشکلات حوزه انتخابیه در مناطق مختلف کشور و انطباق قوانین و مقررات جاری کشور با آن می تواند پی به کاستی های این قوانین و مقررات برده و جهت رفع آن از سلسله مراتب شورایی موارد مزبور را به همراه پیشنهادهای لازم جهت اصلاح آن به شورای بخش و از آن طریق تا شورای عالی استان ها ارسال نماید و تا آن شورا مراتب را یا به شکل طرح مستقیماً به مجلس شورای اسلامی ارسال نماید و یا به شکل پیشنهاد لایحه دولت از طریق هیئت وزیراتن برای رفع نواقص قوانین و همچنین سایر مقررات مصوب دولت اقدام نتماید. ایناختیارات شوراها را می توان از مترقی ترین وظایف شورا دانست و از این طریق تاکنون چندین قانون وزین در مجلس شورای اسلامی به تصویب نیز رسیده است.
مشارکت و همکاری با دستگاه های اجرایی برای انجام مطلوب تر وظایف آنان
- همکاری با مسئولان ذی ریط برای احداث ، اداره ، نکهداری و بهره برداری از تأسیسات عمومی ،اقتصادی ، اجتماعی و رفاهی مورد نیاز روستا در حدود امکانات. (بند و ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
- همکاری با نیروهای انتظامی جهت برقراری امنیت و نظم عمومی. (بند س ماده ۷۶ قانون تشکیلات)
ضمانت اجرایی مصوبات شورا و نقش دهیار
وظابف شورای اسلامی روستا از منظر اجرایی به دو بخش قابل تقسیم می باشد. دسته ای از وظایف شورا که مربوط به نظارت، جلب همکاری، ارایه نظر، مشارکت با مسئولین اجرایی و یا انجام پاره ای از امور اجرایی است، قهراَ از سوی اعضای شورا می بایست به طور مستقیم و پس از طرح در شورا و اخذ نتیجه و نحوه انجام در قالب مصوبه شورا انجام بپذیرد. لذا در رابط با هر یک از وظایف برشمرده، شورا باید قبل از هر اقدام مصوباتی داشته باشد که مورد اعتراض واقع نشده باشد و سپس اقدام لازم صورت گیرد. اما در بخش دوم وظایف شورا که بیشتر مربوط به امور عمران و آبادی روستا و نگهداری از تأسیسات روستایی می باشد. در این دسته از امور که نیاز به پیگیری و یا عمل اجرایی وجود دارد قانونگذار، دهیار و نهاد دهیاری را مکلف نموده است تا نسبت به اجرای مصوبات شورا اقدام لازم را بعمل آورد و شورا حق نظارت، سئوال و در صورت قانع نشدن از پاسخ دهیار و یا عدم اجرای مصوبات شورا از سوی شخص دهیار حتی نسبت به توبیخ دهیار نیز از اختیار لازم برخوردار است.
نظارت بر جذب و هدایت اعتبارات محلی
اعتمادی که از ناحیه مردم در خصوص نظارت بر پرداختی های آنان برای اجرای طرح ها و پروژه های مصوب حوزه روستا برای اجرا از سوی دهیاری وجود دارد، موجب می شود تا ضمن توجیه اهالی از سوی شورا نسبت به علت دریافت آن وجوه و نیز پاشخگویی به آنان در مورد محل هزینه شد دریافتی ها، باعث می شود تا حجم وجوه پرداختی از سوی مردم برای اجرای چنین طرح هایی به مراتب بیشتر از اموری صورت گیرد که چنین توجیه ها برای مردم صورت نگرفته است که این امر مؤید نقش برجسته شورا در جهت خدمت رسانی در امور محلی می باشد که از ثمره و میوه آن همه مردم برخوردار می شوند.
[1] . قانون تشکیلات مصوب 1375: ماده۷۶ـ - وظایف و اختیارات شورای اسلامی روستا عبارت است از:
الف - نظارت و پیگیری بر حسن اجراء مصوبات شورای اسلامی روستا.
ب - ارائه پیشنهاد جهت رفع کمبودها، نارسایی‌ها و نیازها به مقامات ذی‌ربط. مقامات مذکور موظف به بررسی پیشنهادها و ارائه پاسخ ، حداکثر ظرف مدت دو‌ماه، به شورا هستند. در صورت عدم ارائه پاسخ در موعد مقرر، مراتب برای پیگیری‌قانونی به اطلاع مقامات مافوق می‌رسد.
ج - تشکیل گردهمایی عمومی جهت ارائه گزارش کار و دریافت پیشنهادها و پاسخ‌به سؤالات و جلب مشارکت و خودیاری مردم برای پیشبرد امور روستا حداقل دو بار در‌سال و با پانزده روز اعلام قبلی.
د - تبیین و توجیه سیاستهای دولت وتشویق وترغیب روستاییان جهت اجراء سیاستهای مذکور.
هـ - نظارت و پیگیری اجراء طرحها و پروژه‌های عمرانی اختصاص یافته به روستا.
و - همکاری با مسؤولان ذی‌ربط برای احداث، اداره، نگهداری و بهره‌برداری از تأسیسات عمومی، اقتصادی، اجتماعی و رفاهی مورد نیاز روستا در‌حدود امکانات.
ز - کمک‌رسانی و امداد در مواقع بحرانی و اضطراری مانند جنگ و وقوع حوادث غیر مترقبه و نیز کمک به مستمندان و خانواده‌های بی‌سرپرست‌با استفاده از خودیاری‌های محلی.
ح - تلاش برای رفع اختلافات افراد و محلات و حکمیت میان آنها.
ط - پیگیری شکایات اهالی روستا از ادارات حوزه مربوط از طریق مقامات‌مسؤول.
ی - همکاری با نیروهای انتظامی جهت برقراری امنیت و نظم عمومی حسب درخواست بخشدار.
ک - ایجاد زمینه مناسب و جلب مشارکت عمومی در جهت اجراء فعالیتهای تولیدی وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی.
ل - فراهم‌نمودن زمینه مشارکت و جلب همکاری مردم در جهت ایجاد و توسعه‌نهادهای مدنی، کتابخانه و مراکز فرهنگی، بهبود و ارتقای فرهنگی اقشار مختلف به ویژه‌جوانان و بانوان و برنامه‌ریزی در انجام خدمات اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی،فرهنگی، آموزشی، سوادآموزی و سایر امور با موافقت و هماهنگی مراجع ذی‌ربط.
م - انتخاب فردی ذی‌صلاح به سمت دهیار برای مدت چهار سال بر اساس آئین‌نامه مربوط و معرفی به بخشدار جهت صدور حکم.
تبصره - عزل دهیار با رأی اکثریت اعضاء شورای اسلامی روستا بر اساس آئین‌نامه مربوط انجام می‌شود و به بخشدار جهت صدور حکم عزل‌اعلام می‌گردد.
ن - ایجاد زمینه مناسب برای توسعه اشتغال و جلب مشارکتهای عمومی در‌جهت گسترش فعالیتهای تولیدی.
س - مشارکت در تهیه طرحهای هادی روستا و بهسازی بافتهای فرسوده و ضوابط و‌مقررات ساخت و ساز.
ع - نظارت بر حسن اجراء مقررات مربوط به حفاظت و بهسازی محیط زیست روستا و بهره‌برداری از منابع طبیعی و جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ عمران، مزارع،باغها، مراتع، جنگلها، محدوده‌های زیست محیطی، احیاء و لایروبی قنوات و نهرهای‌متروکه و ارائه طرح و پیشنهاد در این زمینه‌ها به شورای بخش.
ف - بررسی برنامه‌های پیشنهادی ارگانهای اجرائی در زمینه‌های اجتماعی،اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از نظر تطبیق با‌ضرورت‌های موجود در حوزه انتخابیه شورا و ارائه گزارش نارسایی‌ها به شورای مافوق و‌مراجع اجرائی ذی‌ربط.
ص - نظارت بر حفظ و نگهداری تأسیسات عمومی و عمرانی و اموال و‌دارایی‌های روستا.
[2] . برخی از بندهای قانون در بر گیرنده چند مفهوم به طور توأمان می باشد که از آن جمله بند ع ماده ۷۶ قانون تشکیلات می باشد که هم در زمینه نظارت و نیز همکاری با مسئولین اشاره دارد.
نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است
مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان :
