ایران گفت

بررسی و کاوش در مسایل اجتماعی ، فرهنگی ، تاریخی و ... ایران و جهان

ایران گفت

بررسی و کاوش در مسایل اجتماعی ، فرهنگی ، تاریخی و ... ایران و جهان

۴ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «وظایف و تشکیلات شورای روستا» ثبت شده است

قسمت چهارم کتاب:

راهبر شورای اسلامی روستایی

                                                                      (تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات)

 

 

 

 

 

فصل دوم : تشکیلات و امور داخلی شوراهای روستایی

امور داخلی شورا عبارت از آن دسته از اقدامات، فعالیت ها و  نیز مسائل می باشد که برای احراز هویت شورا و اداره درست تشکیلات شورای روستا و در نتیجه اعمال قدرت برای اجراء و به ظهور رساندن وظایف و اختیارات شوراها لازم و ضروری است که در این فصل به بیان آن می پردازیم .

 

انتخابات داخلی

در اولین جلسه شروع به کار شورا پس از مشخص شدن هیأت رئیسه سنی که با حضور بخشدار یا نماینده رسمی وی تشکیل می یابد ، اعضاء بعد از برگزاری مراسم تحلیف و سوگند نامه، باید برای تعیین سمت های داخلی شورا، یعنی رییس، نایب رییس، یک یا دو منشی شورا اقدام به رأی گیری نمایند .[1]

مدت تصدی در پست های مزبور دو سال و نحوه اشتغال آن از طریق اعلام داوطلبی عضو و انتخاب وی از سوی اعضای شورا برای آن سمت ها اقدام خواهد شد. همچنین در پایان سال دوم فعالیت شورا، هیأت رییسه سابق برای تعیین هیأت رییسه جدید اقدام به برگزاری انتخابات داخلی می نماید. در انتخابات هیأت رییسه میاندوره ای، نیاز به تعیین هیأت رییسه سنی و حضور نماینده بخشدار نخواهد بود .

همچنین در هنگام استعفای هر یک از اعضا از سمت های مذکور ، پس از تحویل کتبی متن استعفا نامه از سوی عضو مستعفی به شورا ، موضوع می باید از سوی شورا در دستور کار قرار گیرد و پس از بررسی مورد قبول شورا واقع شود . در این فاصله تا تعیین عضو جدید در سمت مزبور در هیأت رییسه ، فرد مستعفی موظف به انجام وظایف قانونی ناشی از آن سمت می باشد .

 

محل تشکیل جلسات شورا

تشکیل جلسات شورای اسلامی روستایی و همچنین مکان نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک مربوط به شورا ، باید در محلی مشخص و مناسبی باشد که از قبل با هماهنگی شورای بخش تعیین شده است [2]

از این رو هیچ محل دیگری برای تشکیل جلسات عادی ، فوق العاده و اضطراری شورا رسمیت نخواهد داشت و به تبع آن هرگونه تصمیمی که در خارج از محل مزیور اخذ شود از وجاهت قانونی برخوردار نیست

 

تکالیف اموال در اختیار شورا

کلیه اموال شورا اعم از منقول و غیر منقول که در اختیار شورا قرار دارد تحویل اعضای شورا می باشد و آنان در مقابل حفظ و نگهداری آن مسئول می باشند [3]

خرید یا فروش اموال منقول و غیر منقول و اجاره مکان های لازم برای شورا و دهیاری یا کرایه دادن اماکن متعلق به دهیاری ، با تصویب دو سوم کل اعضا و طی ضوابط قانونی قابل انجام خواهد بود و خرید یا فروش اموال غیرمنقول شورا و یا دهیار ی علاوه بر تصویب دوسوم اعضا و طی مراحل فوق باید با توافق شورای اسلامی بخش مربوط صورت بپذیرد . [4]

 

رسمیت جلسات و نصاب اخذ آرای

جلسات شورای اسلامی روستا اعم از عادی و فوق العاده حضور حداقل دو نفر از اعضا در جلسه برای شوراهای دارای (3) عضو و حضور چهار نفر در جلسه شوراهای دارای (5) نفر عضو  برای تشکیل و رسمیت یافتن لازم می باشد و تمامی تصمیمات شورا با رأی اکثریت اعضای حاضر در جلسه معتبر می باشد .4 [5]

به این ترتیب حداقل آرای لازم برای تصویب تصمیمات در جلساتی که با 5 یا 4 نفر عضو تشکیل می شود 3 رأی خواهد بود و در جلساتی که با 3 یا 2 نفر عضو تشکیل می شود 2 رأی می باشد .5 مگر در مواردی که قانون از قبل روال دیگری را پیش بینی کرده است. [6]

 

طریقه تشکیل جلسات شورا و شرایط آن

جلسات عادی شورا به طور مستمر ماهی دو بار تشکیل می شود و در صورت نیاز به جلسات فوق العاده و اضطراری شورا با پیشنهاد دهیار یا رییس شورا و یا 3 نفر از اعضا در شوراهای 5 نفری و 2 نفر از اعضا در شوراهای دارای 3 عضو تشکیل جلسه فوق العاده و اضطراری می دهد . [7]

در صورت درخواست کتبی مسئولان اجرایی حوزه روستا اعم از دهیار ، بخشدار و یا فرماندار ذی ربط برای تشکیل جلسه مشتمل بر تعیین زمان ، دستور کار و ضرورت برگزاری جلسه ، شورا موظف به تشکیل جلسه فوق العاده در سر رسید مزبور و بررسی موضوع مورد درخواست می باشد .[8] عضوهای شورا باید در روزی که از قبل به آنان اعلام شده است برای تشکیل جلسه علنی شورا حضور یابند.

 اگر عضوی شش جلسه متوالی یا دوازده جلسه غیر متوالی در طول یکسال بدون داشتن عذر موجه به تشخیص شورا ، غیبت نماید مستعفی شناخته می شود. [9]

در صورتی که شورا به علت فوت ، استعفا و یا سلب عضویت اعضای اصلی و علی البدل ، فاقد حدنصاب لازم برای تشکیل جلسه شود وزارت کشور  می بایست همزمان با اولین انتخابات سراسری که پس از آن تاریخ برگزار می‌شود انتخابات میان دوره‌ای در حوزه انتخابیه روستا و برای تشکیل شورای مزبور برگزار نماید. [10]

جلسات شورا علنی می باشد و حضور مستمع با اجازه رییس شورا در آن مجاز خواهد بود. با این حال به تقاضای مقامات اجرایی و مسئول حوزه روستا و موافقت اکثریت اعضای شورا می توان جلسه غیر علنی تشکیل داد .

همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، استانداران ، فرمانداران ، بخشدلرلن ، دهیاران ، مدیران کل و رؤسای ادارات حوزه انتخابیه شورا می توانند در جلسات شورا بدون حق رأی شرکت کنند[11]

 

شیوه تهیه صورت جلسات شورا

صورت جلسات شورا باید به شیوه ای تهیه و تنظیم شود که در آن، تاریخ برگزار ی و دستورکار هر جلسه، اسامی اعضای حاضر و غایب، تعداد آرای مثبت و منفی اعضا به هر یک از موضوعات مورد بحث، اسامی مدعوین و حاضرین به همراه رئوس مطالب مطروحه در جلسات و تمامی مصوبه های شورا آورده شود  و کلیه اعضای حاضر در جلسه باید ذیل صورت جلسه شورا امضا و یا در صورتی که عضو دارای مهر امضا می باشد، مهر نماید. مدعوین و سایر حاضرین در جلسه نیز در صورت تشخیص شورا می توانند زیر صورت جلسه شورا را امضا و یا مهر نمایند . [12]

 

ترتیب اخذ رأی و تصویب مصوبه های شورا

جلسات شورای اسلامی روستایی به طور علنی و با حضور دوسوم اعضای اصلی رسمیت می یابد [13] و شیوه رأی گیری در آن می تواند با بلند کردن دست یا ورقه که در رنگ های مختلف به معنی رأی مثبت، ممتنع و منفی باشد و یا هر روش مورد توافق دیگر اخذ رأی شود. همچنین شورا می تواند به تقاضای اکثریت اعضای حاضر، جلسه غیر رسمی و غیرعلنی داشته باشد. اما تصمیمات و مصوبات شورا لازم است در جلسه رسمی و علنی اتخاذ شود .

برای اخذ رأی در جلسات شورا، بسته به ضرورت موضوعات مطرح شده در جلسه، شورا می تواند رأی گیری را به صورت عادی، فوری و دوفوریتی در دستورکار خود معین نماید و بر این اساس، اقدام به رأی گیری و طرح موضوع در جلسه نماید . همینطور در صورتی که انجام تحقق و بررسی پیرامون موضوعی قبل از رأی گیری نیاز باشد، رییس شورا می تواند این امر را به یکی از اعضای شورا محول نماید تا پس از بررسی و تکمیل اطلاعات پیرامون آن، موضوع در شورا مطرح و تصمیم گیری پیرامون آن به عمل آید .

درصورتی که نیاز به استفاده از نظرات تخصصی و کارشناسی پیرامون موضوع و یا موضوعاتی باشد، شورا  می تواند با تصویب در جلسه رسمی از مشاور استفاده نماید. به این ترتیب استفاده از نتایج نظرات مشاورین در برنامه های شورا، صرفاَ با قبول مسئولیت آن از سوی اعضا و تصویب در شورا امکان پذیر خواهد بود.

 

تفویض اختیارات اعضا به غیر 

عضویت اعضا در شورا از نوع وکالت غیر توکیل است [14] و اعضای شورا حق تفویض اختیارات ناشی از عضویت در شورا را ولو به سایر اعضای همان شورا، حتی برای یک موضوع و یا مصوبه را ندارند و اعضای شورا به طور مساوی در مقابل اقدامات شورا مسئول می باشند. [15]

 

اعلام عمومی برنامه های شورا و ارتباط رو یا رو با مردم

شورا می تواند فعالیت های سالانه، همچنین برنامه های در دست اقدام و آتی شورا را که جنبه عمومی دارد، پس از تصویب در جلسات شورا و با تأیید شورای اسلامی بخش از طریق  وسایل ممکن به اطلاع اهالی روستا برساند . [16]

شورا می تواند، ساعت تشکیل جلسات عادی و فوق العاده اش را به همراه موضوع های مطرح در دستور کار از طریق نصب در تابلوی اعلانات دفتر کار شورا به سمع و نظر اهالی حوزه انتخابیه خود برساند تا در صورتی که هر یک از اهالی نظراتی پیرامون موضوعات مطروحه در شورا دارند از قبل مطالب و یا نظرات خود را به اطلاع شورا برسانند. همچنین برای ارتباط منظم و مستمر با اهالی، شورا می تواند با تصویب در جلسات رسمی خود، زمان مشخصی را برای ارتباط حضوری با اهالی تعیین نماید. همینطور هرگاه شورا نظرخواهی از اهالی حوزه انتخابیه اش در زمینه موضوع یا موضوعاتی را ضروری تشخیص دهد با اطلاع بخشدار مربوط می تواند اقدام به تشکیل جلسه عمومی با حضور اهالی روستا نماید.[17]

 

ارسال مصوبات ، مکاتبات و گزارش کار شورا به مسئولان اجرایی

شورای روستا موظف است تا هرگونه تصمیمی را که در ارتباط با دستگاه های اجرایی مختلف اتخاذ می نمایند. بلافاصله پس از تصویب به دستگاه های مربوط ابلاغ نمایند.. [18]  همینطور نسخه ای از مصوبات خود را برای شورای اسلامی بخش ذی ربط ارسال نماید . [19]

نحو این کار بدین گونه است که شورای اسلامی روستا موظف است در پایان هر جلسه تا حداکثر یک هفته نسخه ای از کلیه مصوبات خود در آن جلسه و در صورت نیاز به پیوست سوابق و مطالب مفید دیگر  در زمینه آن مصوبه را برای اطلاع  هیئت تطبیق مصوبات شوراهای اسلامی کشور با قوانین که دبیرخانه آن در بخشداری مستقر است، دهیار و سایر مسئولین اجرایی و سازمان ها و ادارات ذی ربط به آن مصوبه ارسال نماید.[20]

 هیئت تطبیق می بایست حداکثر ظرف دو هفته از تاریخ دریافت مصوبه با ذکر مورد و مستدل اعتراض خود را به شورا اعلام و درخواست تجدیدنظر کند. در صورتی که شورا از مصوبه خود عدول ننماید و بر اجرای آن اصرار داشته باشد، باید از تاریخ وصول اعتراض، حداکثر ظرف ده روز تشکیل جلسه داده و مجدد به موضوع رسیدگی و به هیئت تطبیق اعلام نظر نماید که در این صورت موضوع ظرف (48) ساعت با در خواست کتبی رییس هیئت تطبیق به هیئت حل اختلاف ذیربط ارجاع می شود. هیئت حل اختلاف موظف است ظرف مهلت قانونی (20) روز نسبت به مصوبه شورا اعلام نظر کند قابل به ذکر است رسیدگی به اعتراض به ترتیب فوق مانع از رسیدگی سایر اشخاص در محاکم صلاحیت دار نخواهد بود.

باید توجه داشت عدم اعلام نظر هیئت تطبیق ظرف مدت دو هفته از دریافت مصوبه، به منزله تأیید آن مصوبه شورا است. همچنین عدم ارسال پاسخ لازم از سوی شورا در زمان قانونی مقرر به منزله پذیرش اعتراض هیئت تطبیق و کأن لم یکن شدن حکم مورد اعتراض هیئت تطبیق است.[21]

علاوه بر مراجع فوق، شورا موظف است نسخه ای از کلیه مصوبات خود را نیز حداکثر تا ده روز پس از تصویب به نمایندگان حوزه انتخابیه و دهیار ذی ربط نیز ارسال نماید. [22]

در ضمن شورا می باید هر سال در پایان نیمه دوم فروردین گزارش کار سالانه خود را بر طبق فرم های دریافتی از سوی بخشداری در سه نسخه تنظیم و نسخه اصلی برای اطلاع شورای اسلامی بخش ، نسخه دوم را به منظور اطلاع بخشدار محل ارسال و نسخه سوم را در سوابق شورا ثبت و نگهداری نماید . [23]

همچنین علاوه بر موارد فوق کلیه مکاتبات شورا با دستگاه های اجرایی سازمان های غیر دولتی و مانند اینها باید طبق فرم های ارسالی وزارت کشور ، دارای تاریخ، شماره ثبت در دفتر شورا، نام و عنوان کامل گیرنده و موضوع نامه باشد و حداقل در چهار نسخه تنظیم شود و نسخه اول به اداره و یا سازمان مورد نظر، نسخه دوم برای بخشدار، نسخه سوم برای شورای اسلامی بخش ارسال و نسخه چهارم به عنوان سابقه در بایگانی شورا نگهداری شود .[24]

 

تشکیل هیئت‌های تطبیق مصوبات شوراهای اسلامی کشور با قوانین

شورای اسلامی روستا، موظف است حداکثر ظرف یک هفته پس از تصویب هر یک از مصوباتش، نسخه­ای از آن را به هیئت تطبیق مصوبات شوراهای بخش و روستا که دبیرخانه آن در بخشداری مستقر است، دهیاری یا دستگاه­های اجرایی که مصوبه مربوط به آنها باشد، ارسال نمایند و هیئت تطبیق موظف است پس از وصول مصوبه در مهلت قانونی نسبت به تشکیل جلسه اقدام و به آن مصوبه ظرف مدت دو هفته رسیدگی و نتیجه را اعلام نماید. [25]

همچنین چنانچه مصوبه شورا با قوانین و مقررات مربوط به هر یک از دستگاه­های اجرایی یا دهیاری مغایر باشد، مسئولین اجرایی ذی­ربط می­توانند مراتب مغایرت را با ذکر دلایل و مستندات ظرف مهلت مقرر قانونی به هیئت تطبیق ذی­ربط اعلام نمایند. هیئت تطبیق موظف است طبق ترتیبات قانونی موضوع را مورد رسیدگی قرار داده و نتیجه را به دستگاه معترض اعلام کند. [26]

در صورت داشتن اعتراض، هیئت تطبیق می بایست حداکثر ظرف دو هفته از تاریخ دریافت مصوبه، با ذکر مورد و مستدل اعتراض خود را به شورا اعلام و از شورا درخواست تجدیدنظرکند.عدم اعلام نظر توسط هیئت تطبیق در زمان قانونی مقرر، به منزله تأیید مصوبه شورا است. همچنین شورا موظف است از تاریخ وصول اعتراض، حداکثر ظرف ده روز تشکیل جلسه داده و نسبت به موضوع رسیدگی و اعلام­نظر نماید. باید توجه داشت در صورتی که مصوبه شورا خلاف آشکار مقررات باشد رسیدگی به اعتراض از سوی شورا مانع از رسیدگی به شکایات سایر اشخاص در محاکم صلاحیت­دار قضایی از سوی سایر اشخاص نخواهد شد. [27]

عدم ارسال پاسخ لازم از سوی شورا در زمان قانونی مقرر به منزله پذیرش اعتراض هیئت تطبیق و کان­لم­یکن شدن حکم مورد اعتراض هیئت تطبیق و صرف نظر شورا از آن مصوبه خواهد بود. از سوی دیگر در صورتی که شورا از مصوبه خود عدول ننماید و بر آن اصرار کند، موضوع ظرف (۴۸) ساعت با درخواست کتبی رییس هیئت تطبیق مصوبات شوراهای بخش و روستا به هیئت حل اختلاف و رسیدگی به شکایات شهرستان  ارجاع خواهد شد و هیئت حل اختلاف موظف است ظرف مهلت قانونی (۲۰) روز نسبت به مصوبه شورا اعلام نظر کند. [28]

مصوبات شورا که به طریق فوق به دستگاه های اجرایی، دهیاری و هیئت تطبیق مصوبات شوراهای بخش و روستا ابلاغ می شود در صورتی که پس از دو هفته از تاریخ ابلاغ مورد اعتراض هیأت تطبیق مصوبات شوراهای بخش و روستا واقع نشود لازم الاجرا خواهد بود.[29]

نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است

مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان :

 rahbareshoraha@gmail.com

 

[1]  .  آیین‌نامه‌ داخلی‌ شورای‌ روستا :  ماده‌ 4ـ اعضای شورا در اولین جلسه خود از بین اعضای شورا، هیأت رئیسه شورا شامل رئیس‌، نائب‌رئیس و حداقل یک منشی را برای مدت دو سال و نماینده شورا برای شرکت در انتخابات شورای اسلامیبخش را انتخاب می نمایند.

 . [2]   آیین نامه اجرایی شورای روستا  : ماده ماده‌ 12ـ محل تشکیل جلسات شورا و همچنین محل حفظ و نگهداری دفاتر ، اسناد و مدارک و اموال‌شورا باید مشخص و مناسب تعیین شود

[3]  آیین نامه اجرایی شورای روستا  : ماده 41 - تمامی اموال دهیاری اعم از منقول و غیر منقول به ترتیب تحویل اعضای شورا و دهیار می‌باشد و اعضای شورا و دهیار در مقابل حفظ و‌نگهداری آن مسئول می‌باشند.

[4]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا  :  ماده 42 - خرید یا فروش اموال منقول و غیر منقول و اجاره مکانهای لازم برای شورا و دهیاری یا کرایه دادن اماکن متعلق به دهیاری، با تصویب دو‌سوم کل اعضا و طی ضوابط قانونی قابل اجرا می‌باشد، و خرید یا فروش اموال غیر منقول شورا و دهیاری علاوه بر تصویب دو سوم اعضا و طی‌مراحل فوق باید با توافق شورای اسلامی بخش صورت گیرد.
‌تبصره - عواید حاصل از فروش و اجاره داراییهای دهیاری باید به محض دریافت به حساب بانکی دهیاری واریز شود.

[5]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا  : ‌ماده 12 - جلسات شورا با حضور حداقل (2) نفر در شوراهای دارای 3 عضو و 4 نفر در شوراهای دارای 5 عضو تشکیل می‌شود و تصمیمات آن با رای‌اکثریت مطلق حاضرین معتبر می‌باشد.

[6]  آیین نامه اجرایی شورای روستا  :  تبصره‌ ذیل ماده 12- حداقل آرای لازم برای تصویب تصمیمات در جلساتی که با (5)، (4) نفر تشکیل می شود سه رأی و در جلساتی که با (3) یا (2) نفر تشکیل ‌می یابد دو رای می باشد

[7]  آیین نامه اجرایی شورای روستا  :  ماده‌ 14- جلسات شورا به طور مستمر ماهی دو بار تشکیل می شود ودر صورت نیاز، جلسات‌ فوق‌العاده و اضطراری شورا با پیشنهاد دهیار، رئیس شورا یا سه نفر از اعضا در شوراهای دارای پنج عضو و دونفر ازاعضا در شوراهای دارای سه عضو، تشکیل خواهد شد .

[8]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: تبصره‌ ذیل ماده 9- - شوراها در صورت ضرورت و بنا به دعوت بخشدار و فرماندار ذی‌ربط موظف به تشکیل جلسه فوق‌العاده می‌باشند. این دعوت باید‌کتبی و با تعیین وقت قبلی و ذکر دستور جلسه باشد.

آیین نامه اجرایی شورای روستا  : ماده‌ 27- در صورت درخواست کتبی دهیار و بخشدار و فرماندار ذی ربط برای تشکیل جلسه مشتمل بر زمان، دستور کار و ضرورت تشکیل جلسه، شورا موظف به برگزاری جلسه فوق العاده می باشد.

[9]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا : ماده‌ 31- هر گاه عضوی بیش از شش جلسه متوالی و یا دوازده جلسه غیر متوالی در طول یک سال بدون داشتن عذر موجه به تشخیص شورا، در جلسات شورا شرکت نکند، مستعفی شناخته می شود.

[10]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: ‌تبصره ذیل ماده 22- در انتخابات میان‌دوره‌ای، در هر حوزه کسانی حق رأی دارند که در‌انتخابات قبلی آن دوره در همان حوزه رأی داده باشند یا در هیچ حوزه‌ای رأی نداده باشند.

‌با این وجود ظاهرآ قانون گذار با حذف ماده 31 مکرر در قانون نسبت به انجام انتخابات میاندوره ای سکوت اختیار کرده است متن حذف شده به این قرار است ماده 31- در صورتی که هر یک از شوراها به علت فوت، استعفاء یا سلب عضویت اعضاء اصلی و علی‌البدل فاقد حد نصاب لازم برای تشکیل‌جلسه گردد، انتخابات میان دوره‌ای همزمان با اولین انتخابات سراسری در موعد مقرر برگزار می‌شود.

[11]  . قانون تشکیلات مصوب 1375:  ماده 9 - نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، استانداران ، فرمانداران ، بخشداران ، دهیاران و مدیران کل و رؤسای ادارات می توانند در جلسات شورای اسلامی حوزه مسئولیت خود بدون حق رأی شرکت کنند .

 

[12]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا  : ماده‌ 18- صورتجلسات شورا باید به گونه ای تنظیم شود که در آن، تاریخ و دستور کار هر جلسه‌، اسامی‌اعضای حاضر و غایب، تعداد آرای مثبت و منفی اعضا به هر یک از موضوعات مورد بحث‌، اسامی مدعوین‌و حاضرین‌، به همراه رئوس مطالب مطروح در جلسه و تمامی مصوبات آمده باشد.

تبصره 1 - کلیه اعضای حاضر در جلسه باید ذیل صورتجلسه شورا را امضا و یا مهر نمایند

تبصره 2 -  مدعوین و حاضرین، در صورت تشخیص شورا می توانند ذیل صورتجلسات را امضا، انگشت و یا مهر نمایند .

[13]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: ‌ماده 15 - جلسات شوراها علنی و با حضور دو سوم اعضاء اصلی رسمیت‌ می‌یابد و تصمیمات با اکثریت مطلق آرای حاضرین معتبر است و تشکیل جلسات‌غیرعلنی منوط به تصویب دو سوم اعضاء حاضر در جلسه می‌باشد.

[14]  . ماده ۶۷۲ قانون مدنی در این رابطه اشعار می‌دارد "وکیل در امری نمی‌تواند برای آن امر به دیگری وکالت دهد مگر اینکه صریحا یا به دلالت قرائن، وکیل در توکیل باشد" که با توجه به ماده 6 آیین‌نامه‌ داخلی‌ شورای‌ روستا این امر امکان پذیر نیست.

مجموعه کامل قوانین و مقررات اساسی، مدنی. تدوین: فرج الله قربانی، تهران: دانشور، 1381 ص 208

[15]  . آیین‌نامه‌ داخلی‌ شورای‌ روستا : ماده‌ 6- عضویت در شورا قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست. هیچ یک از اعضای شورا حق تفویض اختیارات خود به غیر اعم از عضو یا غیرعضو ندارد.

[16]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا 1378 : ماده‌ 15- شورا با تایید شورای بخش می تواند فعالیتهای سالانه همچنین برنامه های آینده شورا را که‌جنبه عمومی دارد، پس از تصویب در جلسات شورا با وسایل ممکن به اطلاع اهالی روستا برساند .

[17]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا  : ‌ماده 16 - هر گاه شورا نظر خواهی از اهالی حوزه انتخابیه خود در زمینه موضوع یا موضوعاتی را ضروری تشخیص دهد با اطلاع بخشدار ذی ربط ‌می‌تواند اقدام به تشکیل جلسه عمومی از اهالی نماید.

[18]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: تبصره (3) ذیل ماده 90 کلیه شوراها موظفند هرگونه  تصمیمی را که مربوط به دستگاه های اجرایی مختلف اتخاذ کرده اند،. بلافاصله به دستگاه مربوط ابلاغ نمایند..

[19]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا: ماده 19 - شورا موظف است در پایان هر جلسه نسخه‌ای از کلیه مصوبات خود در آن جلسه و در صورت نیاز به پیوست سوابق و مطالب مفید دیگر را‌ جهت اطلاع بخشدار و شورای اسلامی بخش ذی ربط ارسال دارد، همچنین نسخه‌ای از مصوباتی را که مربوط به دستگاههای دیگر است به آن دستگاه‌ارسال دارد.

[20]  . آیین­ نامه اجرایی ماده (۸۰) قانون :  ماده 6- شوراهای اسلامی شهر، روستا، بخش و شهرستان موظفند حداکثر ظرف یک هفته پس از تصویب، نسخه‌ای از مصوبات خود را به هیئت تطبیق ذی‌ربط، شهرداری، دهیاری یا دستگاه‌های اجریی که مصوبه مربوط به آنها باشد، ارسال نمایند. رییس هیئت تطبیق موظف است پس از وصول مصوبه در مهلت قانونی نسبت به تشکیل جلسه اقدام کند.

[21]  . آیین­ نامه اجرایی ماده (۸۰) قانون :  ماده 7- هیئت تطبیق موظف است حداکثر ظرف دو هفته از تاریخ ابلاغ مصوبه با ذکر مورد و مستدل اعتراض خود را به شورا اعلام و درخواست تجدیدنظر کند. عدم اعلام نظر توسط هیئت تطبیق در زمان قانونی مقرر، به منزله تأیید مصوبه شورا است. شورا موظف است از تاریخ وصول اعتراض، حداکثر ظرف ده روز تشکیل جلسه داده و نسبت به موضوع رسیدگی و اعلام نظر نماید. رسیدگی به اعتراض مانع از رسیدگی سایر اشخاص در محاکم صلاحیت دار نیست.

تبصره 1- عدم ارسال پاسخ لازم از سوی شورا در زمان قانونی مقرر به منزله پذیرش اعتراض هیئت تطبیق و کأن لم یکن شدن حکم مورد اعتراض هیئت تطبیق است.

تبصره 2- در صورتی که شورا از مصوبه خود عدول ننموده و بر آن اصرار کند، موضوع ظرف (48) ساعت با در خواست کتبی رییس هیئت تطبیق به هیئت حل اختلاف ذیربط ارجاع می شود. هیئت حل اختلاف موظف است ظرف مهلت قانونی (20) روز نسبت به مصوبه شورا اعلام نظر کند.

[22]  . آیین‌نامه‌ داخلی‌ شورای‌ روستا : ماده‌ 23- شورا موظف است نسخه ای از کلیه مصوبات خود را حداکثر تا ده روز به نمایندگان حوزه انتخابیه، شورای بخش، دهیار و مسووولان اجرایی ذیربط ارسال نماید.

[23]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا  : ‌ماده 20 - شورا موظف است در پایان نیمه دوم فروردین هر سال گزارش کار سالانه خود را طبق فرمهای دریافتی در سه نسخه تنظیم و نسخه اصل را‌جهت اطلاع شورای اسلامی بخش، نسخه دوم را به منظور اطلاع بخشدار محل ارسال کند و نسخه سوم را به عنوان سابقه در بایگانی شورا ثبت و‌نگهداری نماید.

[24]  . آیین نامه اجرایی شورای روستا : ‌ماده 21 - تمامی مکاتبات شورا باید طبق فرمهای ارسالی از وزارت کشور دارای تاریخ، شماره ثبت در دفتر شورا، نام کامل گیرنده و موضوع نامه باشد و حداقل در‌چهار نسخه تنظیم شود و نسخه اول برای اداره یا سازمان مورد نظر و نسخه دوم برای بخشدار و نسخه سوم برای شورای اسلامی بخش ارسال و نسخه‌چهارم به عنوان سابقه در بایگانی شورا نگهداری شود

[25]  . آیین­ نامه اجرایی ماده (۸۰) قانون :  ماده ۶- شوراهای اسلامی شهر، روستا، بخش و شهرستان موظفند حداکثر ظرف یک هفته پس از تصویب، نسخه­ای از مصوبات خود را به هیئت تطبیق ذی­ربط، شهرداری، دهیاری یا دستگاه­های اجرایی که مصوبه مربوط به آنها باشد، ارسال نمایند. رییس هیئت تطبیق موظف است پس از وصول مصوبه در مهلت قانونی نسبت به تشکیل جلسه اقدام کند.

[26]  . آیین­ نامه اجرایی ماده (۸۰) قانون :  ماده ۸ - چنانچه مصوبه شورا با قوانین و مقررات مربوط به هر یک از دستگاه­های اجرایی، شهرداری و یا دهیاری مغایر باشد، مسئولین اجرایی ذی­ربط می­توانند مراتب مغایرت را با ذکر دلایل و مستندات ظرف مهلت مقرر قانونی به هیئت تطبیق ذی­ربط اعلام نمایند. هیئت تطبیق موظف است طبق ترتیبات قانونی موضوع را مورد رسیدگی قرار داده و نتیجه را به دستگاه معترض اعلام کند.

[27]  . آیین­ نامه اجرایی ماده (۸۰) قانون :  ماده ۷- هیئت تطبیق موظف است حداکثر ظرف دو هفته از تاریخ ابلاغ مصوبه با ذکر مورد و مستدل اعتراض خود را به شورا اعلام و درخواست تجدیدنظرکند.عدم اعلام نظر توسط هیئت تطبیق در زمان قانونی مقرر، به منزله تأیید مصوبه شورا است. شورا موظف است از تاریخ وصول اعتراض، حداکثر ظرف ده روز تشکیل جلسه داده و نسبت به موضوع رسیدگی و اعلام­نظر نماید. رسیدگی به اعتراض مانع از رسیدگی به شکایات سایر اشخاص در محاکم صلاحیت­دار نیست.

[28]  . آیین­ نامه اجرایی ماده (۸۰) قانون :  ماده 7 - تبصره ۱- عدم ارسال پاسخ لازم از سوی شورا در زمان قانونی مقرر به منزله پذیرش اعتراض هیئت تطبیق و کان­لم­یکن شدن حکم مورد اعتراض هیئت تطبیق است.

تبصره ۲- در صورتی که شورا از مصوبه خود عدول ننموده و بر آن اصرار کند، موضوع ظرف (۴۸) ساعت با درخواست کتبی رییس هیئت تطبیق به هیئت حل اختلاف ذی­ربط ارجاع می­شود. هیئت حل اختلاف موظف است ظرف مهلت قانونی (۲۰) روز نسبت به مصوبه شورا اعلام نظر کند.

[29]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: ماده 90

 
 
 
۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۶ تیر ۰۰ ، ۱۰:۱۶
حسین کوچکیان فرد

به مناسبت شروع به کار دوره ششم شوراهای روستایی و به منظور آشنایی هر چه بیشتر اعضای شوراهای اسلامی روستا، پژوهشگران، مسئولین وظیفه شناس و قاطبه مردم با تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات شوراهای اسلامی روستایی متن کامل کتاب "راهبر شورای اسلامی روستایی (تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات)" که هنوز انتشار عمومی یافته است به  مرور تقدیم علاقمندان خواهد شد

 

 

 

قسمت سوم کتاب:

راهبر شورای اسلامی روستایی

                                                                      (تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات)

 

 

فصل اول : کلیات

شورای اسلامی روستا که به استناد قوانین و مقررات منبعث از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از اردی بهشت سال 1378 در بیش از 33857 روستای بالای 20 خانوار و یا 100 نفر جمعیت تشکیل یافته مفهومی است که به لحاظ اجرایی دارای پیشینه تاریخی نهادهای مشابه قبل از انقلاب 57 در قالب انجمن ده می باشد و نیز حداقل سه دوره فعالیت در قالب شورای روستایی که هر دو سال از طریق جهادسازندگی و با همکاری بخشداری ها تجدید انتخابات شده است از آستانه پیروزی انقلاب اسلامی را در سابقه خود دارد که از سال 1361 تا سال 1368 فعالیت قانونی داشته اند و دوره جدید فعالیت قانونی را از سال 1378 با انتخابات سراسری تشکیل یافته است و تا کنون در قالب پنج دوره چهار ساله سپری کرده است و هماکنون وارد ششمین دوره از فعالیت خود شده است. همچنین به لحاظ ادبیات موضوعی در قالب نهادهای مشابه آن در قبل از انقلاب اسلامی و تحت عنوان "انجمن ده" از سال 1343 تا آستانه انقلاب 57 حضور فعال در روستاهای کشور داشته است.

باید توجه داشت، اندیشه شورا در مفهوم جدید به معنای نهادی واسط بین مردم و سازمان ها و نهادهای حکومتی اعم از دستگاه های اجرایی همچون ادارات وابسته به وزارتخانه ها، سازمان های عمومی غیر دولتی مثل شهرداری ها و دهیاری ها، نهادهای وابسته به ارگان های حکومتی مانند بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، به طور خاص در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق جلب همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی فعالیت می نماید[1]  که ضمن فراهم آوردن زمینه های مشارکت مردم در امور مربوط به روستا و محل سکونت آنان، خواسته های تبیین شده عمومی در قالب مصوبات شورا را به دولت منتقل می کند. این شورا دارای پیشینه و مقدماتی برای ظهور و بروز بوده است که آشنایی درست از ماهیت و شیوه کار شوراها به شناخت آنها بستگی دارد. لذا در این بخش به طور اجمال و گذرا به بیان مبانی تاریخی و تئوریک شوراها می پردازیم .

 

مبانی اعتقادی و فکری ظهور شوراها

شوراهای اسلامی روستایی به اتفاق سایر رده های شورایی اعم از شوراهای عشایر کوچنده، شهر، بخش، شهرستان، استان و عالی استان ها، نهادی منبعث از انقلاب اسلامی مردم ایران در بهمن سال 1357 می باشند که به لحاظ محتوایی و موضوعیت، آنچه که موجب بروز و ظهور آن شده است را می توان در موارد زیر جستجو کرد. این عوامل جملگی در تعیین حدود اختیارات و وظایف شوراها مؤثر می باشند به طوری که هرگونه تقویت و افزایش اختیارات شوراهای اسلامی روستایی می بایست تابعی از تغییر و یا تعبیر جدید در این مفاهیم باشد .

 

بازنمایی و بازتولید اندیشه و مفهوم شورا و مشارکت مندرج در قرآن و سیره نبوی طی انقلاب اسلامی ایران

انسان موجودی است اجتماعی و سعادت اخروی و دنیوی خود را در رهگذر زندگی اجتماعی جست وجو می کند. قرآن مجید، که مجموعه ای وحیانی و اصلی ترین منبع دینی مسلمانان است، چند شیوه مدیریتی ارائه می دهد که برای جامعه اسلامی می بایست اسوه و راه گشا باشد. قرآن مجید در دو آیه :"وامروهم شوری بینهم"[2] و"شاورهم فی الامر"[3] در ضمن بیان اوصاف و روش مومنان اشاره می کند از جمله ویژگی های اینان یکی هم آنست که در کارهای شان با یکدیگر مشورت می کنند .

در متون و تعالیم اسلامی شور و مشورت دارای اهمیت بسیار و به آن توصیه‌ فراوان شده است. این امر برای جلوگیری از استبداد، خود محوری و نیز دست‌یابی به افکار و اندیشه‌های ناب و برتر، مؤثر و مفید توصیه شده است.
عمل به شورا از اصول مسلّم سیره پیامبر(ص) و اوصیای آن حضرت است، رسول خدا (ص) با مشورت‌کردن، از یک‌سو مسلمانان را متوجه اهمیت شورا می‌کرد و از دیگر سو به آنان می‌آموخت که به این سیره عمل کنند و پس از آن حضرت، به این سنت و روش نیک، اقتدا کنند. مسلمانان نیز می‌آموختند که شورا باید به عنوان یک اصل و قسمتی از برنامه زندگی‌شان باشد.

امروزه با گسترش و پیچیدگی جوامع، موضوع شور و مشورت نیز گسترده و پیچیده شده است و از امور بین فردی به یک ساختار سیاسی، اجتماعی تبدیل شده است که شوراهای اسلامی از جمله شورای روستا در آن زمره است.

 

اقتباس از کنش ایرانیان در زمینه شور و مشورت

از گذشته های بسیار دور تا قبل از انقلاب مشروطه در ایران مدیریت اداره مناطق، محلات و روستاها پیچیده و چند بعدی و بر عدم متمرکز استوار بود. این عدم تمرکز باعث شده است تا نهادهایی عمومی در هر نقطه برای تمشت امور از سوی مردم و قدرت های محلی تشکیل، تأمین مخارج و اداره شود. ایرانیان در طول اعصار و قرون از سپیده دمان تاریخ و پدیدار شدن جامعه ایرانی تا قرون اخیر در امور جاری و روزمره  زندگی اجتماعی در روستاها، شهرها، عشایر و سایر اشکال زندگی جمعی خود از طریق ایجاد گروه های مختلف مشورتی و یا اخذ مشاوره تحت عنوان ریش سفیدان و برگزیدگان باتجربه در امور محلی و مملکتی از طریق تشکیل نهادهای سنتی اقدام نموده است که واژه "انجمن" برای این منظور وضع شده اصطلاح نام آشنا در طول تاریخ میان ایرانیان برای چنین منظورهایی بوده است که در مفهوم امروزی شورای اسلامی نیز کاملاَ مصداق پیدا می کند.

 

بهره جستن از قوانین و تجربیات جوامع توسعه یافته

مشارکت دادن مردم هر محل از طریق تعیین نماینده در انجام امور محلی به توسط نهادهای مشارکتی و مشورتی که طی چند قرن اخیر در اروپا با بازنگری در مفهوم دمکراسی مستقیم که در جامعه اروپایی یونان باستان ابداع و اعمال می شد را بازتولید و  تحت عنوان دمکراسی غیر مستقیم یا اخذ تصمیم از سوی نمایندگان مردم برای تمامی مردم می باشد ، یکی از منابع و مراجع دریافت نظر و ایده برای تشکیل نهادهای مشابه شوراهای اسلامی از انقلاب مشروطیت به بعد در ایران بوده است.

 

نهادهای مشابه شوراهای اسلامی در ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی

انقلاب مشروطیت و وقایع مقارن با آن که ضرورت تشکیل انجمن هایی برای مشورت و تصمیم گیری در امور محلی را ایجاب می کرد و متعاقب آن تصویب و تخصیص اصولی از  متمم قانون اساسی آن در خصوص انجمن های ایالتی و ولایتی و وضع قوانین در حوزه عمران و آبادانی روستایی بویژه از دهه 1340 به این طرف و همزمان با انجام اصلاحات ارضی در روستاها و تدوین قوانین ناظر بر تشکیل انجمن ده، از دیگر منابع الگو گیری در تشکیل، اداره و تعیین حدود و وظایف شوراهای اسلامی روستایی بوده است.[4]

 

شور انقلاب و نیاز مشارکت حداکثری مردم در اداره امور و بازسازی روستاها

شور انقلابی مردم ایران، برگرفته از انقلاب بهمن 1357 که ایجاد تحول در تمامی ارکان جامعه را خواستار بود همچنین استفاده ابزاری رژیم گذشته از کلیه نهادهای جامعه از جمله نهادهای مربوط به عدم تمرکز مانند انجمن ده برای بقاء و استمرار حاکمیت خود در جامعه و گنجاندن وابستگان خود در اینگونه نهادها که انجمن ها را از وظایف اصلی دور می ساخت، باعث شد تا همزمان با نفی نظام سلطنت مردم، نهادهای اجتماعی از جمله انجمن های شهر و روستا را وابسته به آن رژیم تلقی و طرد نمایند.

لذا در خلاء وجود انجمن ها و احساس نیاز برای تشکیل نهادهای عدم تمرکز برای پرکردن جای خالی یک نهاد مشروع به منظور تمشیت و هدایت امور محلی از سوی انقلاب، منجر به تشکیل شوراهای اسلامی کشوری شد با این تفاوت از انجمن های سابق که این بار شوراهای جایگزین انجمن در سطح شهر، روستا، بخش، شهرستان، استان و نیز عالی استان ها نه همچون جزایر پراکنده و بی ارتباط با هم که در قبل از انقلاب اسلامی در نهادهای مشلبه آن یعنی انجمن ده، شهر، شهرستان و استان[5] مشاهده می شد، بلکه به صورت یک نظام زنجیروار با سلسله مراتب شورایی و به عنوان حمایت کننده و مکمل یکدیگر به منصه ظهور برسد.

 

شورا از منظر قانون اساسی

در مهمترین سند قانونی کشور یعنی قانون اساسی به منزله تعیین کننده اهداف دست یافتنی و قابل تحقق در جامعه برای  تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران، شورا از جایگاه ویژه ای برخوردار است. نظام جمهوری اسلامی ایران با بهره گیری از رهنمودهای قرآنی در امر مشارکت و براساس آرا و نظرات  بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران آیه الله خمینی (ره) و تأکید ایشان بر میزان بودن رأی ملت در اداره کشور  و با چراغ راه قرار دادن تجربیات دو نسل گذشته کشور بویژه در قانون اساسی  مشروطه و بهره گیری از تجربیات سایر دولت ها و ملت ها در این زمینه، در مهمترین سند ملی و قانونی کشور یعنی قانون اساسی نسبت به ترسیم ماهیت و نقش  شوراهای اسلامی کشوری در اصول هفتم ، یکصدم ، یکصد و یکم ، یکصد و دوم ، یکصد و سوم ، اصل یکصد و پنجم ، یکصد و ششم  پرداخته است .

قانون اساسی  جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 1358 به توسط انقلابیون و نخبگان منتخب ملت تهیه و به تصویب رسید و متمم آن نیز در تاریخ 1368 تهیه شد، با توجه به مفاد قانون اساسی  مندرج در اصل پنجاه و ششم می دانیم :

"حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او ، انسان را برسرنوشت خود حاکم ساخته است . هیچ کس نمی تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد و ملت این حق خداداد را از طریقی که در اصول بعد می آید اعمال می کند ."

برهمین اساس و برای محق شدن حق حاکمیت ملت بر سرنوشت خویش و براساس بند هشت اصل سوم ، دولت موظف شده است تا همه امکانات خود را برای "مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش " بکار ببرد. با توجه به این امر قانون اساسی  در اصل ششم اذعان می دارد :                                                                       "در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکاء آراء عمومی اداره شود از راه انتخابات: انتخاب رئیس جمهور،  نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر اینها، یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می گردد."

همچنین به استناد اصل هفتم آن اداره امور کشور باید به اتکاء آرای عمومی صورت گیرد.

 "طبق دستور قرآن کریم:"وامروهم شوری بینهم"(شوری آیه 38) و"شاورهم فی الامر"(آل عمران 159) شوراها: مجلس شورای اسلامی، شورای استان، شهرستان، شهر، محل، بخش، روستا و نظائر اینها از ارکان تصمیم گیری و اداره کشورند. موارد، طرز تشکیل و حدود اختیارات و وظایف شوراها را این قانون و قوانین ناشی از آن معین می کند ."

از آنچه بیان شد مستفاد می گردد که شوراهای اسلامی کشوری مورد نظر قانون اساسی در کنار سه رکن دیگر یعنی قوه مقننه، قوه قضاییه و قوه مجریه به عنوان رکن چهارم از ارکان تصمیم گیری و اداره کشور می  باشند و به همین میزان برای حیات و عمل آنها می بایست فضای فعالیت در تمامی شئونات و ساختار اداری و جغرافیایی در نظر گرفته شود. لذا  براساس آخرین تغییرات قانون قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1 /3 /1375 در اصلاحیه قانون مصوب 5/5/1382 شوراهای کشوری شامل شوراهای روستا، بخش، شهر، شهرستان، استان و عالی استانها می شود.[6]

 

جایگاه شوراها درنظام های عدم تمرکز

شوراهای اسلامی کشوری نهادی در نظام عدم تمرکز اداری دارای جایگاه رفیعی می باشد این شوراها برگرفته از قوانین اساسی وموضوعه ودستآورد مبارزات سده اخیر ایرانیان برای سپردن امرخطیراداره امورمحلی بدست مردم است که مدیریت درآن ازمیان انواع نظامات عدم تمرکز سیاسی ، قضائی و اداری مبتنی برعدم تمرکزاداری است.

در شناخت انواع عدم تمرکز به طورکلی می توان اشاره داشت که تمامی امورعمومی ودرنتیجه سازمانهای اجریی مربوط به امورعمومی و اجرایی درهرکشور به دودسته ملی ومحلی تقسیم می شود،گرچه بازشناسی امورملی ازمحلی کارآسانی نیست زیرا هر دوی این موارد برای تأمین نیازهای عمومی مردم تشکیل می یابند. با این وجود اموری که کلیه افراد جامعه به طورمساوی از منافع آن منتفع می شوند همچون امنیت، دفاع سرزمینی و شیوه ارتباط با سایر دول خارجه و مقررات پایه تبادلات اقتصادی، در مقابل مواردی که اهالی یک محل یا منطقه از یک کشور در آن ذی نفع هستند و در سرنوشت ومنافع کلیه آحادکشور تأثیر محسوسی ندارد امور محلی تلقی می شود.

اداره امورمحلی با دوشیوه متمرکز و یا غیر متمرکز صورت می گیرد. در نظامهای تمرکزگرا یک دولت مرکزی مقامات صلاحیت دار در مناطق کشور را به طور متمرکز و در قالب عدم تراکم اداری تعیین می کند تا واحدهای سازمانی در مناطق کشور را اداره کنند که در این روش به منظورکاستن از عوارض تمرکز اداری و همچنین دخالت آرای محلی در تصمیمات مرکزی به ایجاد نهادهایی تحت عنوان عدم تمرکزاداری می پردازند تا با ارائه پیشنهاد، خواسته های مردم محل و نظارت بر اجرای برنامه ها نسبت به انطباق آن با نیاز و خواست مردم محل اقدام نمایندکه شوراهای اسلامی کشوری ازآن جمله آنند.

دسته دیگری ازکشوره اعلاوه براموراداری و اجرایی وضع قوانین و حتی روش و قوانین مربوط به اداره دوایر قضایی را نیز به اختیار مردم مناطق گذاشته اندکه دراین صورت اینگونه کشورها نظام عدم تمرکز سیاسی یا فدرالیسم را پذیرفته اند.

حدفاصل میان دونظام عدم تمرکزاداری و سیاسی چندان قابل اندازه گیری نیست و هرچه از تمرکزگرایی به سوی تفویض اختیارات اداری به نهادهای محلی درمناطق مختلف یک کشور پیش می رویم ازتمرکز به عدم تمرکز اداری روی آورده ایم وهر چه عدم تمرکز را در وظایف سایرقوا به مقیاس محلی گسترش دهیم به عدم تمرکز سیاسی میل پیدا کرده ایم. عدم تمرکزسیاسی یا فدرالیسم بیشترمختص کشورهایی است که مردم مناطق مختلف آن از تجانس دیرینه فرهنگی واجتماعی برخوردار نیستند و برای پیشگیری از اضمحلال و تضعیف وحدت ملی به این سیستم روی می آورند که امر  عدم تمرکز در این دسته از کشورها، می تواند تا جایی پیش برود که به اتفاق دول در زیر یک پرچم منجر شود.

ایران با توجه به زندگی مردم درقالب یک واحد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به بلندای تاریخ و نیز وفاق همواره مبارزان و نخبگان آن در قبل، بین و بعد از دو انقلاب مشروطه واسلامی بر وحدت ملی و نیز امکان مشارکت تمامی افراد بدون درنظرگرفتن منطقه زندگی و یا تعلقات محلی در حکومت ملی، موجب شده است تا قوانین این سرزمین، عدم تمرکز اداری را بعنوان بهترین شیوه برای تمشیت امور محلی برگزیندکه شوراهای کشور به عنوان اصلی ترین نهاد عدم تمرکز اداری و بزرگترین نهاد مردمی که در نزدیک به 1250 شهر، حدود سی و پنج هزار روستا، بیش از1050 بخش و قریب 430 شهرستان و31 استان در قالب شوراهای اسلامی روستا، بخش، شهر، شهرستان، استان و عالی استان ها  به امرمشورت به مسئولین کشوری و نظارت بر نهادها و ارکان اجرایی همچون شهرداری ها و دهیاری ها و نیز ارائه پیشنهاد و راه حل مشکلات حوزه انتخابیه مربوط به مسئولین و شوراهای فرادست، همکاری با دستگاه های اجرایی، جلب مشارکت مردم درانجام طرحها و برنامه ها، همکاری دربرخی ازامور اجرایی به تقاضای مسئول مربوط وتشکیل انجمن، تعاونی ومانندآن نسبت به تقویت نظام اداری محلی اقدام می نمایند.

 

تأملی بر معنای روستا

واحد روستا به بلندای تاریخ سابقه دارد و از دیر باز برای زندگی بشر تشکیل یافته است از روستا، دِه و یا آبادی تعاریف گوناگون صورت گرفته است و منظور از آن واحدی اجتماعی است که در آن گروه‌هایی از مردم که معمولاً با یکدیگر خویشاوندی و ارتباط رویاروی دارند برای همکاری در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گرد هم آمده اند. پایه فعالیت و اشتغال در روستا عمدتاً بر محور کشاورزی و بهره‌برداری از زمین در اطراف محیط مسکونی‌ روستا استوار است. گرچه روستای پایه اقتصادی شکار، بهره برداری از معدن، توریسم و مانند آن نیز قابل مشاهده است

آنچه که در ارتباط بال شورای روستایی مورد نظر است تعاریف رسمی از روستا مندرج در قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، است که بر اساس ماده 2 این قانون: "روستا واحد مبداء تقسیمات کشوری است که از لحاظ محیط زیستی (‌وضع طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) همگن بوده که با‌حوزه و قلمرو معین ثبتی یا عرفی مستقل که حداقل تعداد 20 خانوار یا صد نفر اعم از متمرکز یا پراکنده در آنجا سکونت داشته باشند و اکثریت ساکنان‌دائمی آن به طور مستقیم یا غیر مستقیم به یکی از فعالیتهای کشاورزی، دامداری، باغداری به طور اعم و صنایع روستایی و صید و یا ترکیبی از این‌فعالیتها اشتغال داشته باشند و در عرف به عنوان ده، آبادی، دهکده یا قریه نامیده می‌شده است."[7]

هر روستا دارای حریم و محدوده قانونی می باشد. منظور از محدوده قانونی بافت مسکونی روستا که شامل کلیه منازل و امکانات روستایی می باشد و حریم عبارت از مکان هایی است که در روستاهای با بافت فشرده و به هم پیوسته بلافاصله به کالبد مسکونی و محدوده روستا وصل می باشد و در روستاهای پراکنده مکان هایی از قبل تعیین شده برای رشد و گسترش فیزیکی روستا برای استقرار جمعیت های جدید طی دوره ای که در طرح هادی روستا معین شده است و معمولاً پنج یا ده سال است، می باشد. [8]

 

نقش شورا در توسعه روستایی

در سال 2011 میلادی ساکنان مناطق روستایی قریب به 48 درصد از جمعیت جهان را تشکیل داده اند.[9]  این جمعیت نسبت به شهرنشینان جوامع خود از سطح کمتر امکانات، خدمات عمومی و رشد و توسعه اجتماعی برخوردار هستند. رشد و توسعه راهبردی برای کم کردن فاصله برخورداری میان این دو جامعه در نیم قرن اخیر به ایجاد نهادهای مشارکتی در همه جنبه های روستایی منجر شده است. زیرا تا قبل از این با نادیده انگاشتن نهادهای محلی در برنامه ریزی ها بویژه برای توسعه روستاها در جهان سوم نهادهای دولتی و وابسته به آن پرچمدار توسعه و اصلاحات تلقی می شدند. اما پس از آن با تغییر رویکردها به حرکت از قاعده جوامع روستایی گرایش به ایجاد اینگونه نهادها که تبلور آن در ایران شوراهای روستایی می باشد، به جذب اعتماد عمومی اهالی و امکانات و توان مردم محلی در روستاها پرداخته شد.

زیرا دولت به علت پراکندگی روستاها و هزینه بالا برای ایجاد و نگهداری امکانات عمومی در روستاها به تنهایی قادر به اجرای سیاست های توسعه در بخش روستایی نیست و از طرفی تعیین اولویت ها در نیازهای اهالی روستا و نگهداری و به روز رسانی تأسیسات روستایی از عهده دستگاه های اجرایی خارج است و اجرای همزمان تمامی این ابعاد در موضوعات واحد، تنها با همکاری از سوی نهادهای مردمی امکان پذیر است.

باید توجه داشت در روستاها ضروری ترین نیازها اجرای طرح های عمرانی است اما عمران روستایی بدون توسعه همه جانبه به ویژه توسعه فرهنگی و اجتماعی امکان پذیر نیست و نهادینه شدن توسعه در روستاها به جز از طریق نهادهایی چون شورای روستایی با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.

 

توصیف کلی شورای روستایی

شورای اسلامی روستایی نهادی برگرفته از قانون اساسی و قوانین موضوعه است که به موجب ماده 3 قانون فعالیت شورای روستایی از تاریخ تشکیل چهار سال می باشد[10] و تعداد اعضاء آن در روستاهای کمتر از 1500 نفر جمعیت سه نفر و روستاهای بیش از 1500 نفر جمعیت پنج نفر خواهد بود.[11]

در جوامع سنتی و روستایی گذشته نخبگان و سرامدان در قالب انجمن های مشورتی ریش سفیدان و معتمدان مورد وثوق اهالی روستا که در انجام فعالیتهای اجتماعی و شغلی نظر آنان در گروههای انسانی صائب و اثر بخش بود تشکیل می یافت که امروزه با تحولات صورت گرفته نهادهای قانونی از جمله شورای روستایی جایگزین آن شده است. فعالیت شوراهای اسلامی روستایی در فضایی قانونی صورت می گیرد و شورا یک نهاد پذیرفته شده در قوانین کشوری است که هر روز ادبیات موضوعی آن در کلیه حیطه ها غنا می یابد شوراها از طریق اتکا به آرای عمومی ، توان جذب نخبگان  در داخل شورا به عنوان عضو و یا از طریق دهیاری ، امکان بهره برداری از نفوذ و مشروعیت نخبگان در فعالیتهای اجتماعی و کاری را دارد0

 

شورای روستاهای به شهر تبدیل شده

شورای روستایی دارای وظایفی است که در فصل های آتی بهبیان آن می پردازیم. شورای روستایی و وظایف آن وابسته به ماهیت مکان استقرار آن می باشد و در صورتی که این مکان ماهیت خود را از دست بدهد به تبع آن شورا نیز تغییر ماهیت خواهد داد  چنانکه گفته شد  از منظر قانونی روستا با حداقل 20 خانواریا 100 نفر جمعیت تشکیل می یابد و با افزایش جمعیت تا 10 هزار نفر این عنصر به لحاظ قانون از روستا تغییر ماهیت داده و به شهر تبدیل می شود در این صورت اعضای شورای اسلامی روستا منفرداً یا تجمیعاً نیز با تبعیت از آن به شهر تبدیل می شود. [12] به این ترتیب شورای شهر همان شورای سابق روستا خواهد بود. اما چنانچه دو یا چند روستا به شهر تبدیل شود که در این صورت تعداد اعضای همه شوراها از تعداد شورای شهر بیشتر می شود در این صورت شورای شهر از میان اعضاء شوراهای تمامی آن روستاها به ترتیب آراء در انتخابات و به نسبت جمعیت روستاها تعیین و شورا تشکیل می یابد. [13]

 

شورای روستاهای واقع در حریم شهرها

محدوده هر شهر عبارت است از حد کالبدی موجود شهر که منازل و کلیه امکانات فیزیکی شهر از جمله معابر و تأسیسات زیربنایی و شهری در آن قرار دارد به همراه فضایی که توسعه آتی شهر در دوره طرح جامع آن که در حال اجرا می باشد را شامل می شود. خارج از محدوه شهری حریم آن از اراضی و زمین های بلافصل پیرامون محدوده شهر شروع می شود که نظارت و کنترل شهرداری در آن از جهت ساخت و ساز و سایر تغییرات کاربری زمین صورت می گیرد تعریف می شود.

حال اگر روستایی در حریم یکی از شهرها قرار گیرد موظف به رعایت ضوابط مربوط به حریم به ویژه در حوزه ساخت و ساز و تغییر کاربری زمین خواهد شد. همچنین در صورت افزایش جمعیت آن روستا و سایر موارد که در خارج از حریم موجب می شود تا  آن روستا به شهر تبدیل شود. در این دسته از روستاها اجرا نخواهد شد و در این زمان روستا به عنوان محله و یا منطقه ای از آن شهر محسوب خواهد شد.[14]

 

چگونگی ساز و کار شورای عشایری

شورای عشایر ساز و کاری مشابه شورای روستا دارد بدین ترتیب تمامی وظایف و اختیارات شورای اسلامی روستا که در سطح و رده تیره از عشایر کوچنده کشور که دارای بیست خانوار و بیشتر می باشد قابل اجرا باشد را مشمول خواهد شد و علاوه بر آن در امور دام، استفاده از مرتع و کوچ نیز که به لحاظ زندگی در عشایر مورد نیاز است خواهد پرداخت. [15]

وضعیت روستاهای کمتر از 20 خانوار جمعیت

روستا، دِه و یا آبادی به عنوان یک عنصر تقسیماتی کشور، موجودی زنده و در حال تغییر است این تغییر به لحاظ جمعیتی اگر رو به افزایش باشد موجب تغییر ماهیت قانونی آن مکان با تثویب هیئت وزیران از روستا به شهر خواهد شد و در صورتی که جمعیت یک نقطه با تعریف مزارع مستقل، مکانها، آبادی و روستا،  کمتر از 20 خانوار باشد در این صورت شرط لازم برای تشکیل شورا را نخواهد داشت.

 براساس اطلاعات مربوط به آبادی های ایران مندرج در سایت معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور نهاد ریاست جمهوری تعداد آبادی های دارای جمعیت کشور در سال 1390 متجاوز از نود و شش هزار و پانصد و چهل و نه  نقطه بوده است. در حالی که تعداد روستاهای دارای شورای اسلامی روستا قریب به سی و پنج هزار روستا می باشد [16] لذا قانون گذار برای اجرای همزمان برنامه های توسعه کشور در این مکان ها تمهیداتی اندیشیده است به این ترتیب که وظایف شورای روستا در این نقاط به همراه روستاهایی‌که به هر دلیل فاقد شورای روستا می‌باشند از طریق شورای اسلامی بخش پیگیری شود. در این موارد شورای بخش می تواند یک فرد را به انتخاب اهالی و یا ملاحظات دیگر از طرف خود به عنوان رابط شورای بخش و آن مکان یا روستا برای انجام وظایف مربوط به شوراهای روستایی که در فصل های پیش رو به آن می پردازیم وضع نماید و یا خود به طور مستقیم به این امر به پردازند.[17]

 

[1]  .   قانون تشکیلات مصوب 1375:  ‌ماده 1- برای پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی،‌فرهنگی،آموزشی و سایرامور رفاهی از طریق همکاری مردم باتوجه به مقتضیات محلی‌اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایی به‌نام شورای ‌روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان صورت می‌گیرد و به‌منظور جلوگیری از تبعیض و‌جلب همکاری در تهیه برنامه‌های عمرانی و رفاهی استانها و نظارت بر اجراء هماهنگ آن،‌شورای عالی استانها مرکب از نمایندگان شوراهای استان تشکیل می‌شود.

سامانه دستور: قوه قضائیه، روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، (پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور از سال 1285 تا کنون)، با توجه به اینکه قوانین و مقررات به طور مستمر مورد بازبینی و اصلاح قرار می گیرند  قوانین مذکور در پینوشت های این پژوهش عمدتآ از سامانه های مذکور در بخش منابع از جمله مورد فوق دریافت و یا منطبق شده اند. لذا در پی نوشت ها برای پیشگیری از اطاله کلام از ذکر منبع پرهیز و به بیان مواد، تبصره و بند و ردیف موارد قانون و مقررات اکتفا شده استمگر در مواردی که به طور خاص قوانین از یک منیع ذکر شده باشد.

[2] .  قرآن مجید:  سوره شوری، آیه 38

[3]  .  قرآن مجید:  سوره آل عمران، آیه  159

[4]  . برای اطلاع بیشتر از وضعیت نهادهای مزبور در حوزه قوانین و مقررات مراجعه شود به: "مجموعه قوانین و مقررات در زمینه شوراهای اسلامی کشوری و نهادهای مشابه در ایران."دروه پنج جلدی.(گردآوری و تدوین: حسین کوچکیان فرد، علی نجفی راد) تهران: وزارت کشور، معاونت سیاسی و اجتماعی، دفتر امور اجتماعی، 1378.

[5]  . انجمن های شهرستان و استان که پیش از انقلاب 57 به جای انجمن های ایالتی و ولایتی مذکور در قانون اساسی مشروطه پدید آمدند به طور سلسله مراتبی بود یعنی انجمن استان از نمایندگان انجمن شهرستان تشکیل می شدند. پیشین جلد 3، ص 224-187

[6]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: "‌ماده 2 - مقصود از شورا در این قانون و سایر قوانین معتبر درخصوص شوراهای‌اسلامی کشوری شوراهای روستا، بخش، شهر، شهرستان، استان و عالی استانها می‌باشد."

 

[7]  . قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب 15/04/1362 ماده 2، مجموعه قوانین و مقررات شهر و شهرداری. تدوین: جهانگیر منصوریف تهران: نشردوران، 1380 ص 8

[8]  . قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها: ماده 3 - محدوده روستا عبارت است از محدوده‌ای شامل بافت موجود روستا و گسترش آتی آن در دوره طرح هادی روستایی که با رعایت مصوبات طرحهای بالادست تهیه و به تصویب مرجع قانونی مربوط میرسد. دهیاریها کنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساخت و ساز در داخل محدوده را عهده‌دار خواهند بود.

[9]  . سید احمد حسینی و دیگران: نظارت بر پویایی شهرنشینی در ایران معاصر. فصلنامه پژوهشی جغرافیایی سپهر. دوره 24 شماره 96 زمستان 94 ص 22

[10] . قانون تشکیلات مصوب 1375:  ماده۳- دوره فعالیت شوراهای اسلامی شهر و روستا چهارسال می‌باشد که از ۱۴ مردادماه شروع می‌شود و در ۱۳ مردادماه چهارسال بعد خاتمه می‌یابد.

[11]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: ‌ماده 4 - تعداد اعضاء شورای اسلامی روستاهای تا 1500نفر جمعیت سه نفر و روستاهای بیش از 1500 نفر جمعیت و بخش پنج نفر خواهد بود.

‌ تبصره ذیل ماده 7- ملاک تشخیص جمعیت هر شهر و روستا، آخرین سرشماری عمومی‌نفوس و مسکن با اعلام رسمی مرکز آمار ایران خواهد بود

‌ماده 7 - در صورت استعفا، فوت یا سلب عضویت هر یک از اعضاء شورای‌روستا و شهر، عضو علی‌البدل به ترتیب آراء جایگزین می‌شود

[12]  . قانون‌ تغییر عنوان اعضاء شوراهای اسلامی روستاهائی که به شهر تبدیل شده اند: ماده واحده - نام اعضاء شورای اسلامی روستاهائی که بعد از انتخابات به شهر مبدل شده‌اند و می‌شوند به اعضاء شورای اسلامی شهر مبدل و‌وظیفه شورای اسلامی شهر را دارا هستند.

[13]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: ‌ماده 8 - در صورت تبدیل روستا به شهر،‌شورای شهر همان شورای روستا خواهدبود. چنانچه دو یا چند روستا به شهر تبدیل شود، شورای شهر از میان اعضاء شوراهای آن روستاها به ترتیب آراء در انتخابات و به نسبت جمعیت روستاها تشکیل می‌شود.
‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ ‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎تبصره - چنانچه دو یا چند روستا ادغام و به یک روستا تبدیل شوند ،‌شورای روستای جدید از میان اعضاء شوراهای روستاها به ترتیب آراء در انتخابات و به نسبت جمعیت روستاها تشکیل می‌شود.

[14]  . قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها: ‌ماده 9  تبصره 2 - روستاهایی که به موجب طرحهای مصوب جامع و هادی در داخل حریم شهرها واقع می شوند در صورت رسیدن به شرایط شهر شدن، شهر مستقل شناخته نشده و به صورت منفصل به عنوان یک ناحیه یا منطقه از نواحی یا مناطق شهر اصلی تلقی و اداره خواهند شد و برای آنها در قالب طرحهای جامع و تفصیلی ضوابط و مقررات ویژه متضمن امکان استمرار فعالیتهای روستایی تهیه و ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

[15]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: ماده 77 هر تیره از عشایر کوچ رو کشور با حداقل بیست خانوار در حکم روستا (ده) بوده و شورای عشایری با وظایف و اختیارات شورای روستا در آن تیره تشکیل می گردد . شورای عشایری مذکور در زمان تشکیل شورای بخش محل استقرار خود همانند شورای روستا مشارکت خواهد داشت .

همکاری در امور مربوط به دام ، مرتع و کوچ جزو وظایف شورای عشایری خواهد بود

[16]  . به سایت معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور نهاد ریاست جمهوری به آدرس http://rdcir.ir/news/83 مراجعه شود.

[17]  . قانون تشکیلات مصوب 1375: ماده 79 بند 6- ایفای وظایف شورای روستا در مزارع مستقل، مکانها و آبادیها و روستاهایی‌که به هر دلیل فاقد شورای روستا می‌باشند

 
 
 
۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۴ تیر ۰۰ ، ۱۴:۵۰
حسین کوچکیان فرد

به مناسبت شروع به کار دوره ششم شوراهای روستایی و به منظور آشنایی هر چه بیشتر اعضای شوراهای اسلامی روستا، پژوهشگران، مسئولین وظیفه شناس و قاطبه مردم با تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات شوراهای اسلامی روستایی متن کامل کتاب "راهبر شورای اسلامی روستایی (تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات)" که هنوز انتشار عمومی یافته است به  مرور تقدیم علاقمندان خواهد شد

 

 

 

قسمت دوم کتاب:

راهبر شورای اسلامی روستایی

                                                                      (تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات)

 

 

 

مقدمه

رشد شتابنده فنآوری و توسعه سریع کشورها به مدد بهره گیری از ابزارهایی است که از رهگذر آن به شکوفایی استعدادها و در نتیجه توسعه یافتگی در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی منجر می شود. بخشی از این ابزارها مادی و قسمت اعظم آن غیر مادی و در زمره سرمایه های اجتماعی تلقی می شود که از طریق چیدمان و الگوهای مشارکتی حاصل می آید. در این میان آنچه که حایز اهمیت بسیار است مشارکت آگاهانه آحاد مردم در شکل گیری جریان های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه است که این همکاری و مشارکت منجر به آن شکوفایی بشود .

هر جامعه ای برای دستیابی به این اهداف با توجه به پیشینه فرهنگی، مذهبی و مقتضای اجتماعی خود ابزارهایی را برای رسیدن به این ترقی و توسعه تدارک و تأمین نموده و از طریق آن به اهداف مزبور دست می یابد. در جامعه ایران، یکی از ابزارهای محکم برای این منظور و توسعه کشور از طریق جلب مشارکت مردم در انجام امور محلی، نهاد شوراهای اسلامی کشوری می باشد که بر سابقه ای حداقل یکصد سال از انقلاب مشروطیت به این طرف در جامعه ایران با عنوان انجمن های ایالتی و ولایتی و همچنین انجمن ده، شهر، شهرستان و استان طراح بوده است و پس از انقلاب سال 1357 ایدئولوگ انقلاب اسلامی یعنی امام خمینی(ره)، تنها سه ماه پس از پیروزی انقلاب در روز نهم اردی بهشت سال 1358 برای دستیابی به اهداف انقلاب مردم، آن را در کنار سایر ارکان برآمده از انقلاب پیش بینی و تبیین نمود و طی پیامی تاریخی در همان روز به دولت وقت ابلاغ نمودند .

ورود شوراهای اسلامی کشوری به عرصه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ایران ، حیات دوباره ای به کشور بخشید. این امر به عنوان یک متغیر تأثیر گذار آثار گسترده ای در ابعاد مختلف جامعه برجای گذارده است و بعد از این نیز این سیر ادامه خواهد داشت. زیرا با بسترسازی برای حضور جمعیتی متجاوز از یکصد هزار نفر نخبه محلی با انگیزه، انرژی و تلاش زیاد در صحنه های خدمت رسانی و سازندگی کشور، امید می رود تا منشاء اثر بسیاری برای مردم، جامعه و نظام سیاسی کشور قرار گیرند که پیش از ظهور شوراها به علت متمرکز اداری، استفاده از این میزان مشارکت افراد شاخص و فرهیخته و رهبران محلی در هدایت امور کشور کمتر وجود داشت. از این رهگذر و به علت انتقال نظارت از دستگاه های اجرایی و قضایی به مردم در تصمیم گیری ها و نیز ایجاد ابزاری برای هدایت توان و امکانات پراکنده مردم در جهت برنامه های توسعه در مناطق مختلف کشور به صورت یک نواخت و آمایش سرزمینی بسته به توان و امکانات هر منطقه با توجه به تلاش نخبگانی، موجب شده است تا کشور بتواند از حداکثر توان جامعه که قانون اساسی و قوانین عادی از قبل بهره گیری از آن را حهت توسعه همه جانبه کشور پیش بینی کرده است محقق سازد .

تشکیل شوراهای اسلامی به ویژه در روستاهای کشور که خلاء وجود نهادی برای مدیریت و هدایت امکانات به سمت رفع نیازهای  مردمی با بهره وری بالا بیشتر مشاهده می شود و دستگاه های دولتی به علت پراکندگی بسیار روستا ها در پهنه جغرافیایی کشور، همچنین کمی جمعیت آنها و در نتیجه ایجاد هزینه های بالا، امکان استقرار نیرو و سازمان به میزان کافی در آنها را نداشت، مشاهده می شد که با ورود شوراهای اسلامی روستایی، دهیار و نهاد دهیاری به صحنه های تصمیم گیری و اجرایی روستا، این خلاء برطرف شده است .

اما برای توان افزایی و به حداکثر رساندن بازدهی شوراهای روستایی، آموزش و مهارت آموزی اعضای آن نیازی ضروری و همچنین بهترین و کم هزینه ترین راه در افزایش کارایی شوراها می باشد. از همین رو تألیف این کتاب به عنوان سندی که بتواند برای امر آموزش در اختیار محققین و اساتید محترم دانشگاه در دانشکده ها و گروه های ذی ربط، اعضای شوراهای اسلامی روستاها و همچنین کارشناسان و تصمیم سازان و تصمیم گیران مرتبط با شوراهای اسلامی در دستگاه های اجرایی خاصه وزارت کشور، استانداری ها، فرمانداری ها و بخشداری ها قرار گیرد تا نیازهای حداقلی آنان را برای امر آشنایی و آموزش در حیطه های مسئولیت و فعالیت شورای روستایی را تأمین نماید، تهیه شده است و امید می رود تا این کوشش هرچند کوچک موجب پاسخ گویی به سئوالات اساسی عزیزان عضو شوراهای روستایی، دهیاران، پژوهشگران و مدرسان گرامی امر آموزش شوراهای روستایی را فراهم سازد. ضمن آنکه مؤلفان همواره آماده پاسخگویی به سئوالات جدید و حین کار هر یک از این بزرگواران خواهند بود .قطعاَ طرح ابهامات پیرامون مباحث مطرح شده در آن با اشارات شما به غنای این مجموعه در چاپ های بعدی افزوده خواهد شد .

با آرزوی اینکه شوراهای اسلامی روستایی در دوره فعالیت، با تجهیز به انواع دانش های مورد نیاز، گام هایی بلندتر از گذشته در جهت توسعه و آبادانی روستاهای کشور بردارند.

حسین کوچکیان فرد امید کوچکیان فرد

 
 
۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۳ تیر ۰۰ ، ۱۵:۱۲
حسین کوچکیان فرد

به مناسبت شروع به کار دوره ششم شوراهای روستایی و به منظور آشنایی هر چه بیشتر اعضای شوراهای اسلامی روستا، پژوهشگران، مسئولین وظیفه شناس و قاطبه مردم با تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات شوراهای اسلامی روستایی متن کامل کتاب "راهبر شورای اسلامی روستایی (تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات)" که هنوز انتشار عمومی یافته است به  مرور تقدیم علاقمندان خواهد شد

 

قسمت اول کتاب:

راهبر شورای اسلامی روستایی

                                                                       (تاریخچه، مبانی، ساختار، وظایف و تشکیلات)

 

 

 

 

 

                                                                            مؤلفان:

                                                                              حسین کوچکیان فرد

                                                             امید کوچکیان فرد

 

 

 

 

 

 

 

http://asrupload.ir/moallaa/tasavir/91/12/besmellah7.jpg

 

این کتاب هدیه می شود به کسانی که دغدغه رشد و توسعه همه جانبه ایران را دارند و برای اعتلای میهن تلاش می کنند بویژه اعضای شوراهای اسلامی، پژوهشگران و مسئولین وظیفه شناس

همچنین موفقیت در انجام هر فعالیتی مستلزم همکاری و مساعدت دیگران است.

در تهیه، تألیف و تحقق این پژوهش تشویق ها و همکاری های سرکار خانم اشرف زندی با فراهم ساختن محیطی آرام و امکان تبادل نظر نقشی اساسی داشت که بدینوسیله از ایشان تقدیر و تشکر به عمل می آید.

 

 

 

 

 

علایم اختصاری

قانون تشکیلات مصوب 1375 :  قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب اول خرداد ماه سال 1375 و اصلاحات بعدی ( آخرین اصلاح 14/05/1396)

قانون شوراها مصوب 1361 : قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشوری مصوب اول آذر سال 1361 و اصلاحات بعدی

آیین نامه اجرایی شورای بخش : آیین نامه اجرایی تشکیلات، انتخابات داخلی و امور مالی شوراهای اسلامی بخش مصوب 11 فروردین ماه سال 1378 هیئت وزیران

آیین نامه داخلی شورای بخش : آیین نامه داخلی شورای اسلامی بخش مصوب 5 مرداد ماه سال 1384 هیئت وزیران

آیین نامه اجرایی شورای روستا : آیین نامه اجرایی تشکیلات، انتخابات داخلی و امور مالی شوراهای اسلامی روستا و نحوه انتخاب دهیار مصوب 11 فروردین ماه سال 1378 هیئت وزیران

آیین‌نامه‌ داخلی‌ شورای‌ روستا : آیین‌نامه‌ داخلی‌ شورای‌ اسلامی‌ روستا مصوب 5 مرداد ماه سال 1384 هیئت وزیران

قانون تأسیس دهیارهای خودکفا : قانون تأسیس دهیاری های خودکفا در روستاهای کشور  مصوب 14 تیر ماه سال 1375

اساسنامه سازمان دهیاری : اساسنامه تشکیلات و  سازمان دهیاری ها، مصوب 21 بهمن ماه سال 1380 هیأت وزیران

آیین نامه  مالی دهیاری : آیین نامه  مالی دهیاری ها مصوب 19 مرداد ماه سال 1382 هیأت وزیران

آیین نامه انتخابات شوراهای روستا  : آیین نامه اجرایی انتخابات شوراهای اسلامی روستا و بخش مصوب 16 تیر ماه سال 1381

آیین نامه وضع عوارض توسط شوراهای شهر و  بخش : آیین نامه اجرایی نحوه وضع عوارض توسط شوراهای شهر، بخش و شهرک، موضوع (قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب اول خرداد ماه سال 1375) مصوب 07/07/1378

دستورالعمل توزیع عواید  دهیاری ها : دستورالعمل اجرایی توزیع عواید متمرکز  دهیاری های کشور، موضوع تبصره (1) ماده (6) و تبصره (3) ماده 2 قانون تجمیع عوارض

آیین­ نامه اجرایی ماده (۸۰) قانون :  آیین­ نامه اجرایی ماده (۸۰) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب ۱۳۷۵- و اصلاحات بعدی آن، مصوب 5 مهر ماه سال1396 هیئت وزیران

دستورالعمل مأموریت کارکنان عضو شورا :  دستورالعمل نحوه مأموریت تمام وقت و پاره وقت آن دسته از کارکنان دولت یا مؤسسات عمومی غیردولتی که به عضویت شوراهای اسلامی شهر، شهرک، بخش و روستا درآمده‌اند (موضوع  بخشنامه شماره 11/386 به تاریخ 15/01/1379 سازمان امور ادرای و استخدامی کشور)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

مقدمه

فصل اول : کلیات ..............................................................................

  • مبانی اعتقادی و فکری ظهور شوراها .............................. 
  • بازنمایی و بازتولید اندیشه و مفهوم شورا و مشارکت مندرج در قرآن و سیره نبوی طی انقلاب اسلامی ایران .......
  • اقتباس از کنش ایرانیان در زمینه شور و مشورت ..................
  • بهره جستن از قوانین و تجربیات جوامع توسعه یافته .......................
  • نهادهای مشابه شوراهای اسلامی در ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی .......
  • شور انقلاب و نیاز مشارکت حداکثری مردم در اداره امور و بازسازی روستاها......
  • شورا از منظر قانون اساسی ...........................................
  • جایگاه شوراها درنظام های عدم تمرکز ..................................
  • تأملی بر معنای روستا .......................................................
  • نقش شورا در توسعه روستایی ..............................................
  • توصیف کلی شورای روستایی  ....................................
  • شورای روستاهای به شهر تبدیل شده .......................
  • شورای روستاهای واقع در حریم شهرها ........................
  • چگونگی ساز و کار شورای عشایری ......................................
  • وضعیت روستاهای کمتر از 20 خانوار جمعیت ...................

فصل دوم : تشکیلات و امور داخلی شوراهای روستایی  ...................................

  • انتخابات داخلی .................................................
  • محل تشکیل جلسات شورا ...................................................
  • تکالیف اموال در اختیار شورا .........................................
  • رسمیت جلسات و نصاب اخذ آرای .......................................
  • طریقه تشکیل جلسات شورا و شرایط آن .....................................
  • شیوه تهیه صورت جلسات شورا ...................................................
  • ترتیب اخذ رأی و تصویب مصوبه های شورا ......................................
  • تفویض اختیارات اعضا به غیر  ...................................
  • اعلام عمومی برنامه های شورا و ارتباط رو یا رو با مردم .....................
  • ارسال مصوبات، مکاتبات و گزارش کار شورا به مسئولان اجرایی ..............
  • تشکیل هیئت‌های تطبیق مصوبات شوراهای اسلامی کشور با قوانین ............

فصل سوم : سمت و مسئولیت هر یک از اعضا در ساختار شورای اسلامی  روستا .....

  • عضو اصلی، عضو علی البدل ....................................
  • حیات سالم شورا در گرو تعامل منطقی اعضا با یکدیگر  ..............
  • توزیع و توازن  قدرت شورا میان اعضای آن  ................................
  • وظایف و مسئولیت های رییس شورا   ...................................
  • مسئولیت امور اداری شورا  ..............................................
  • مسئولیت تنظیم امور مالی و بودجه شورا  ...................................
  • پیگیری امور مربوط به جلسات شورا   ...................................
  • مکاتبات شورا  ................................................
  • ایجاد هماهنگی با شورای اسلامی بخش  ..............................
  • تنظیم ارتباط با دستگاه های اجرایی و دولتی  ..............................
  • تنظیم ارتباط شورا با دهیار و نهاد دهیاری  ......................
  • تنظیم ارتباط شورا با مردم   ............................
  • سخنگوی شورا  ...........................................
  • مسئولیت ها و وظایف نایب رییس شورا  ..........................
  • وظایف و مسئولیت های منشی یا منشیان شورا  ...............
  • امور دبیر خانه ای  ......................................
  • امور خزانه داری شورا  .....................................
  • امور مالی شورا  ....................................
  1. تهیه و تکمیل بودجه سالانه شورا
  2. حقوق و مزایای عضویت در شورا
  3. مأموریت به خدمت اداری و تعیین محل خدمت اعضا در شورا

فصل چهارم : وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی روستایی

  • جلب همکاری مردم در انجام هرچه بهتر امور اجرایی  ...................
  • وضع مقررات محلی از طریق مصوبات شورا  .........................
  • انجام پاره ای از امور اجرایی بنا به تکلیف قانون یا پیشنهاد دستگاه های دولتی ..
  • نظارت بر مسئولین اجرایی ، دهیاری و طرح ها و پروژه های عمرانی تخصیصی روستا ..
  • نظارت سایر نهادها و ارکان کشور بر عملکرد شورا  .................
  1. نظارت درون شورایی
  2. نظارت اهالی: حوزه
  3. نظارت قوه مجریه
  4. نظارت قضایی
  • ارایه نظرها و پیشنهادها برای اجرای بهتر امور ......................
  • شناسایی خلاء های قانونی و پیشنهاد جهت رفع نارسایی ها ...................
  • مشارکت و همکاری با دستگاه های اجرایی برای انجام مطلوب تر وظایف آنان ...
  • ضمانت اجرایی مصوبات شورا و نقش دهیار  .................................
  • نظارت بر جذب و هدایت اعتبارات محلی  ........................

فصل پنجم : روابط شورای اسلامی روستا با دهیار و نهاد دهیاری ........

  • دهیار از منظر قانون  .............................
  • سازمان دهیاری از دیدگاه قانون  ..................................
  • وظایف شورای اسلامی روستا در قبال دهیاری  .....................
  • وظایف اصلی و ذاتی دهیاری  ..................................
  • وظایف مشترک شورای اسلامی روستا و دهیاری   .....................
  • وظایف معاضدتی و مشارکتی شورای اسلامی روستا و دهیار و دهیاری .............
  • تعیین دهیار از سوی شورای اسلامی روستا  ..........................
  • نظارت شورای اسلامی روستا بر عملکرد دهیار و دهیاری  ...............
  • شورای اسلامی روستا و تصویب بودجه دهیاری  ..........................
  • تصویب بودجه دهیاری  ................................................
  • تقدیم لایحه بودجه سالانه دهیاری به شورا  ................................
  • متمم و اصلاح بودجه دهیاری  ............................................
  • تفریغ بودجه دهیاری  .....................................................
  • همکاری در تهیه و تکمیل برنامه پنج ساله دهیاری  .......................
  • اجزای برنامه پنج ساله دهیاری  .........................................

گام اول -  تدوین چشم انداز

 گام دوم - تعیین اهداف کلان

 گام سوم -  تدوین راهبرد

گام چهارم -  تعیین سیاست های اجرایی
گام پنجم - تعیین طرحها.

گام ششم -  تعیین  و اجرای پروژه ها

  • حضور دهیار در شورا و تقاضای دهیار به تشکیل جلسه شورا ..............
  • برکناری دهیار ...........................................................

فصل ششم:  تعامل شورا و مسئولین اجرایی با یکدیگر ..............................

الف - وظایف مسئولین اجرایی در قبال شورای اسلامی روستا ..............................

  • برگزاری انتخابات دوره ای و میان دوره ای شورا   ..................................
  • نظارت برعملکرد شورا و اعضای آن   ..............................................
  • تهیه فرم های لازم برای استفاده در شورا   ......................................
  • تهیه لوایح قانونی ، آیین نامه ها ، دستورالعمل ها و اصلاحیه های لازم برای آنها  .........
  • اعلام نظرات کارشناسی لازم راجع به مصوبات شورا   .........................
  • هیأت تطبیق مصوبات شوراهای بخش و روستا   .......................................
  • درخواست تشکیل جلسه و بررسی موضوعات در شورا   ..............................
  • امکان حضور مسئولین اجرایی در جلسات شورا   ................................
  • موافقت با مأموریت خدمت اداری اعضای شورا و دهیار   ..........................

ب وظایف شورای اسلامی روستا در قبال مسئولین اجرایی  ...............................

  • ارایه پیشنهادات اجرایی به مسئولین حوزه انتخابیه خود   ..........................
  • بررسی پیشنهادهای دستگاه های اجرایی   ..........................................
  • جلب مشارکت اهالی به برنامه ها و سیاست های دولت   ............................
  • همکاری با مسوولین اجرایی   .............................
  • نظارت بر طرح ها و پروژه ها  ...........................................
  • دریافت اطلاعات از دستگاه های اجرایی   ........................................

ج- وظایف وزارت کشور در قبال شورای اسلامی روستا

  • معاونت هماهنگی امور عمرانی و توسعه امور شهری و روستائی
  • سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور

فصل هفتم:  شبکه پویا و زنجیره ارتباط شوراها با یکدیگر و روابط شوراهای روستا و بخش در آن ......................................

  الف ) وظایف و اختیارات شورای اسلامی بخش در قبال شورای اسلامی روستا ..............

  • نظارت بر عملکرد شوراهای روستایی واقع در محدوده بخش   ...................
  • هماهنگی میان شوراهای اسلامی روستاهای واقع در بخش   ........................
  • تأیید اقدامات مالی و اجرایی شوراهای اسلامی روستایی  .............................
  • صدور مجوز محل استقرار شورای اسلامی روستا و انتشار عمومی فعالیت ها  ..............
  • در خواست طرح موضوعات ضروری در شورای اسلامی روستا  .........................
  • شورای بخش جانشین شورای روستا ...................................................

ب) وظایف شورای اسلامی روستا در قبال شورای اسلامی بخش .............................

  • ارایه طرح ها و پیشنهادهای اجرایی  ........................................
  • گزارش از نارسایی های موجود در حوزه انتخابیه  ..........................
  • ارسال نسخه ای از فعالیت های شورا به شورای اسلامی بخش ...............

فصل هشتم:  تعامل شورای اسلامی روستا و مردم  ....................................

  • فراهم نمودن زمینه مشارکت مردم در امور محل .........................
  • پیگیری شکایات اهالی از ادارات دولتی و عمومی
  • رفع اختلافات محلی ......................................................
  • تشکیل گردهمایی عمومی  ...........................................
  • اعلام عمومی برنامه ها و تراز مالی شورای اسلامی روستا و دهیاری .........

فصل نهم: منابع درآمدی شورای اسلامی روستا و دهیاری و  گردآوری عوارض .....

  • منابع درآمدی ................................................
  • عوارض و تفاوت آن با مالیات ..............................
  • انواع عوارض ................................................
  1. عوارض ملی
  2. عوارض منطقه ای
  3. عوارض محلی
  4. عوارض نوسازی

فصل دهم: شیوه رسیدگی به تخلفات و رفع اختلاف های شورای اسلامی روستا با مسئولین اجرایی ...................................

  • آفات ایفای نقش مؤثر شورا در توسعه روستا ......................
  • مرجع رسیدگی به تخلفات و رفع اختلاف های شورای روستا با مسئولین اجرایی
  • لغو مصوبه های مغایر با قوانین و مقررات شورای اسلامی روستا ..............
  • انحلال شورای متخلف روستایی ....................................
  • سلب عضویت از اعضای متخلف شورای اسلامی روستا.......................

فصل یازدهم: آموزش اعضای شوراضرورتی اجتناب ناپذیر ......................

  • نیازهای آموزشی ویژه اعضای شوراهای اسلامی روستا  .................

 فصل دوازدهم: آشنایی مختصر با نحوه انتخابات شوراهای روستایی .............

  • وظایف وزارت کشور و زیر مجموعه آن در انجام انتخابات شوراها ....
  • هیأت نظارت بر انتخابات شوراها ....................................

فصل سیزدهم: آشنایی مختصر با قوانین و مقررات شورای روستا ...............

الف) قوانین شوراها ........................................................

ب) مقررات شورای روستا ............................................

ج) قوانین و مقررات شورای بخش ....................................................

د) قوانین و مقررات دهیاری ............................................................

ه)قوانین و مقررات انتخابات ...............................................

منابع  ............................................................................................

الف) کتاب و مقالات  .................................................................

ب) منابع الکترونیکی  ...............................................................

 

 

نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است

مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان :

rahbareshoraha@gmail.com

 

 
۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۲ تیر ۰۰ ، ۱۲:۲۶
حسین کوچکیان فرد