حسین کوچکیان فرد
در دوران پر آشوب کنونی اجتماع مفهوم شناور یافته و زندگی افراد کمتر تحت تأثیر مکانی که در آن بسر می برد قرار دارد به عبارتی دنیا به سوی جهانی سازی جوامع پیش می رود ، در این رهگذر آسیب های اجتماعی نو پدید بسیاری در کمین ملت ها و جوامع می باشد که بخش قابل توجهی از آن با افزایش دسترسی به فضای مجازی ، رسانه های تعاملی(همچون شبکه های اجتماعی ، گروه های تلگرامی و مانند آن ) و رسانه های برخط(مانند نشریات ، سایت ها و کانال های فضای مجازی که به قراردادن اطلاعات و محتوای دیداری ، شنیداری ، نوشتاری و یا ترکیبی از آن¬ها در قالب دیجیتال با قابلیت لحظه ای روزآمد شونده) حاصل می آید بطوری که مواجه به آن نیاز به سواد جدیدی تحت عنوان "سواد رسانه" دارد که غفلت از آن آسیب های جدی بر کاربران این قبیل ابزارها بویژه جوانان وارد می سازد لذا بر هر فرد ضروری است تا نسبت به کسب دانش و مهارت لازم از قبل مجهز شود . تعریف سواد رسانه‌ای درمحیط ارتباطات الکترونیکی پیچیده ، فراگیر، هر دم افزای و دائم‌التغییر سده ۲۱ ، "سواد رسانه‌ای نوعی مهارت بین‌رشته‌ای برای تشخیص و درک آگاهانه و انتقادی از انواع رسانه‌ها ، تفکیک و شناسایی تولیدات مختلف رسانه‌ای از یکدیگر و تکنیک‌های و روش های بهره‌وری مؤثر از رسانه‌برخط و تعاملی می باشد ." همچون توانایی دسترسی ، تحلیل ، ارزیابی و خلق پیام در شکل‌های گوناگون (چاپی، صوتی، فیلم ، ویدیویی ، اینترنتی ،…) فنونی که از سوی تولیدکنندگان رسانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و شناخت تأثیری که این فنون بر فرد و جامعه دارد . اهداف سواد رسانه‌ای هدف اصلی از پرداختن به سواد رسانه‌ای بدست آوردن معیارهایی است که بر اساس آن بتوان محصول نهایی یک رسانه را از جنبه محتوای شناخته و نسبت آن با رشد و توسعه انسانی رابطه برقرار نماید و بر این اساس برای خود نسبت به طبقه بندی و ارزیابی محصولات آن رسانه پرداخته و تأثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعی خویش را اطلاع پیدا نماید . زیرا هر رسانه‌ای دارای محصول نهایی است که تمام عوامل آن رسانه اعم از زیرساختها ، نرم‌افزارها ، نیروی انسانی و مانند آن با اهداف از پیش تعریف شده حرکتی را می آفرینند تا منجر به تولید آن محصول نهایی و تحویل آن به مصرف کننده شود . محصول نهایی یک رسانه می‌تواند در خدمت تثبیت یک فرهنگ و ارزش متعالی برای برقراری عدالت اجتماعی و یا برعکس یک طبقه یا یک فرهنگ مخرب و یا قدرت حاکمه و یا یکی از نظامات حاکم جهانی باشد . از این رو سواد رسانه مستقیم با ارزش ها و ترسیم آینده در هر جامعه ای ارتباط مستقیم دارد و از طریق افزایش آن می توان به تدریج جامعه را به دانش و مهارتهایی مسلط ساخت که بر اثر آن از برساخت شدن ناخواسته یک فرهنگ و نمادها و مولفه های آن پیشگیری کرد . ضرورت آموزش مفاهیم سواد رسانه ای زمانی که قدرت در اختیار چند رسانه‌ی بزرگ باشد، آن‌ها روند تولید محتوا را کنترل می‌کنند و به دیدگاه‌هایی که به نفع شان باشد امتیاز ویژه‌ای داده و دیدگاه‌های مخالف را به حاشیه می‌رانند و یا حتی سانسور می‌کنند . البته ما می‌توانیم سیستم‌های رسانه‌ای را تغییر دهیم و نشان بدهیم که افزایش ارزش‌های انسانی مهم‌تر از ارزش‌های تجاری است. به این ترتیب سواد رسانه ای افراد را برای ایجاد تغییر خود خواسته سیستم‌های رسانه‌ای تشویق می‌کند. تعداد انگشت‌شماری از شرکت‌ها هستند که بسیاری از رسانه‌ها را کنترل می‌نمایند ، وجود مفاهیم پیچیده سیستم‌های رسانه‌ای نشان‌دهنده‌ی پویایی قدرت در آن جامعه است . مردم پولدار، نفوذپذیر و قدرتمند به راحتی می‌توانند محتوای عظیم و پیام‌های رسانه‌ای بسیاری را ایجاد و توزیع کنند، بیشتر رسانه‌ها با منافع تجاری کنترل می‌شوند . ما اغلب در انتخاب چیزهایی که می بینیم ، می شنویم و یا می خوانیم در مقایسه با سازندگان رسانه‌ها نقش زیادی نداریم ، بنابراین همواره باید مراقب باشیم و با دید هوشمندانه به مسائل نگاه کنیم. آیا آن‌ها واقعاَ نگران منافع ما هستند ؟ آیا آن‌ها در ایجاد فرهنگ مناسب برای جامعه تلاش می‌کنند ، یا صرفا به دنبال منافع شخصی خود می باشند ؟ در جامعه آموزش سواد رسانه ای به رشد تفکر انتقادی و مشارکت فعال در فرهنگ رسانه‌ای کمک می‌کند. هدف از آموزش آن ، دادن آزادی بیشتر به افراد به وسیله‌ی قدرت شناخت دادن به کاربران رسانه ای برای دسترسی ، تجزیه و تحلیل ، ارزیابی و یا ایجاد رسانه است. همچنین محققان به این نتیجه دست یافته‌اند که آموزش سواد رسانه ای یک ابزار برای مقابله با بسیاری از سایر آسیب های اجتماعی از جمله مصرف الکل ، تنباکو و سایر مواد مخدر می توان باشد ، همچنین اختلالات تغذیه‌ای ، قلدری ، خشونت ، نژاد پرستی و تبعیض را از راه شناخت نشانه های برانگیزاننده آن ها کاهش دهند . به طور کلی سواد رسانه ای یکی از مهارت های مهم زندگی است. در زندگی عمومی سواد رسانه ای به درک چگونگی ایجاد فرهنگ توسط رسانه‌ها و انحصار رسانه‌ای کمک می‌کند. فراگیری مفاهیم مربوط به سواد رسانه ای را می توان به سه سطح عمومی، متوسط و پیشرفته تقسیم نمود. شناخت در سطح عمومی عبارت از مفاهیم مربوط به اینکه رسانه‌ها چگونه ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند تمرکز دارد ، سطح متوسط ناظر بر مفهوم چگونگی ایجاد معنا با ابزارهای رسانه‌ای می‌پردازد و مفاهیم پیشرفته تعامل رسانه‌ها و جامعه و نقش سواد رسانه ای در ایجاد تغییرات را بررسی می‌کند. حرف آخر سواد رسانه ای می‌تواند به افراد جامعه کمک نماید تا نسبت به درک چگونگی ایجاد پیام‌های رسانه‌ای و انواع و اقسام آن مطلع شوند و از رهگذر آن هر آنچه که رسانه‌ها به دنبال آن هستند تا مخاطب را به باور آن برسانند را تشخیص داده و موارد مربوط به تعصبات ، اطلاعات غلط و دروغ‌های رسانه‌ای را مشخص گردد . همچنین از طریق استفاده ابزارهای مربوط به سواد رسانه ای مخاطب آن رسانه به کشف و درک قسمت هایی از موضوعات وقایع و اخبار که نادیده گرفته و یا کتمان شده است نائل شود و بتواند پیام‌های رسانه‌ای را براساس تجربیات ، باورها و ارزش‌هایی که بر اساس آن این پیام تولید شده است آن را ارزیابی و تبیین نماید و در پایان اشخاص توانایی طراحی، ایجاد و توزیع پیام‌های رسانه‌ای را پیدا کنند .
نقل و استفاده از مطالب با ذکر منبع و رعایت قوانین مربوط به کپی‌رایت آزاد است
(مشتاق دریافت نظرات شما گرامیان : hkfard@gmail.com)
